مهران مقصودی - دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
سیامک شرفی - دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مجتبی یمانی - دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
عباس مقدم - پژوهشکده باستانشناسی کشور
سیدمحمد زمانزاده - دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

کوهستان زاگرس در بخش مرکزی با محیط جغرافیایی مساعد، مکان مناسبی برای شکل گیری استقرارها و جوامع انسانی است. وابستگی شدید جوامع انسانی این منطقه به محیط طبیعی سبب شده تا همواره تحت تاثیر شرایط محیطی و تغییرات ناشی از آن قرارگیرند. تغییر محیطی اوایل دوره هولوسن در نتیجه رخداد زمین لغزش کبیرکوه و متعاقب آن شکل گیری دریاچه های سیمره و جایدر، از جمله تغییرات محیطی است که طی هزاران سال الگوهای استقراری جوامع انسانی منطقه را تحت تاثیر قرار داده است. محدوده مورد مطالعه دریاچه جایدر و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و میدانی بود. از ابزارهایی مانند نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، تصاویر ماهواره ای، GPS و نرم افزارهای Arc GIS و Global Mapper جهت بررسی تغییر الگوی استقرار محوطه های باستانی استفاده شده است. مطالعه ۲۷ محوطه باستانی شناسایی شده در حوضه رسوب گذاری دریاچه جایدر از یک سو منجر به شناخت الگوهای استقراری متفاوتی طی دوره زمانی فراپارینه سنگی تا اواخر دوران اسلامی در این محدوده شد؛ و از سوی دیگر، شناخت الگوهای استقراری طی این دوران، باعث روشن شدن وضعیت تغییرات محیطی حوضه رسوب گذاری دریاچه جایدر شد. نتایج نشان داد که الگوی استقرار محوطه های باستانی بعد از رخداد زمین لغزش کبیرکوه و تشکیل دریاچه جایدر، از دوره فراپارینه سنگی تا اواخر دوران اسلامی به تبعیت از تغییرات سطح آب دریاچه و ضخامت رسوبات پادگانه دریاچه بوده است.

archaeological site, environmental determinism, geoarchaeology, Jaydar Lake, جبر محیطی, دریاچه جایدر, زمین باستان شناسی, محوطه های باستانی