فرین نایب زاده - دانشگاه محقق اردبیلی
عقیل مددی - دانشگاه محقق اردبیلی
قاسم عزیزی - دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

آگاهی از سرگذشت و چگونگی تحول شکل های زمین، از دیرباز ذهن بسیاری از دانشمندان علوم زمین را به خود مشغول ساخته است و این کار با شواهد ثبت شده در حافظه­ی تاریخی زمین شکل­ها امکان پذیر است. در این مقاله شواهد ژئومورفولوژی کواترنری دشت اشتهارد و قزوین به منظور پی بردن به چگونگی تحول این منطقه، با استفاده از بازدیدهای میدانی و تهیه­ی نقشه­ی ژئومورفولوژی منطقه در نرم افزار ArcMap، نمونه برداری از رسوبات از محل ترانشه­ها و لندفرمها، و استفاده از مدل ارتفاع رقومی با دقت ۵/۱۲ متر، موردبررسی و تجزیه وتحلیل قرارگرفته است. ابتدا شواهد پالئوژئومورفولوژی منطقه شناسایی، و نمونه برداری شد. سپس نمونه­ها به آزمایشگاه منتقل شده و مورد آزمایش­های گرانولومتری، مورفوسکپی و هیدرومتری قرار گرفت و نمودارها و آنالیزهای رسوبی در نرم افزار GRADISTAT ۴ انجام شد. در پایان با برقراری ارتباط میان نتایج به دست آمده از تحلیل ژئومورفولوژیکی منطقه، نتایج آزمایشگاه رسوب­شناسی و تحلیل­های ارتفاعی چگونگی تغییر و تحول دشت اشتهارد مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس یک دریاچه درگذشته در شمال اشتهارد و جنوب غربی دشت قزوین وجود داشته است که توسط یک طاقدیس کشیده­ی کم ارتفاع به نام تاقدیس حلقه­در از جنوب محدود بوده است. در اثر بالا آمدن آب این دریاچه، آب از این ارتفاعات سرریز کرده و شروع به باز کردن مسیر خود می­کند. آب تخلیه شده از دریاچه در پشت ارتفاعات یک دریاچه­ی دیگر به عمق ۱۰ متر به وجود می­آورد و درنهایت سرریز آن در منحنی ارتفاعی ۱۱۴۰ متر، مسیر خود را تا دریاچه­ی قم کنونی باز می کند. بعدازآن، دریاچه در شمال و جنوب تاقدیس حلقه­در از بین رفته و کف آن تحت تاثیر فرسایش رسوبات قرار می­گیرد.

اشتهارد, پادگانه, تاقدیس, دریاچه, قزوین, کواترنر