سید مهدی لطفی - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اهل بیت(ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

بر پایه گزارش ابن اسحاق (۱۵۰-۱۵۱ق)، پیامبر(ص) به هدف دعوت فردی به نام رکانه بن عبد یزید به اسلام، با او کشتی گرفته و امر کرده‎‍اند تا درختی به سوی آنان بیاید و به جای خویش برگردد. دو واقعه متوالی کشتی گرفتن و حرکت درخت در گزارش ابن اسحاق (۱۵۰-۱۵۱ق)، در منابع تاریخی و حدیثی در قالب دو روایت مستقل کشتی گرفتن و معجزه حرکت درخت نقل شده است. افزون بر اختلاف منابع در نحوه نقل دو واقعه، صحت و اعتبار این گزارش‎‍ها نیز نیازمند تامل و بررسی است. مقاله حاضر ضمن اعتبارسنجی سندی و بررسی تبار گزارش‎‍ها، بر رصد تغییرات متنی و تحلیل آنها و مقایسه متون با یکدیگر تمرکز کرده است تا علاوه بر شناسایی مصدر اصلی گزارش‎‍ها، اصالت و اعتبار آنها را نیز روشن کند. نتایج این پژوهش نشان می‎‍دهد گزارش‎‍‎‍های موجود از واقعه کشتی گرفتن و حرکت درخت، دچار اضطراب متنی اند و ازنظر زمان، اهداف و اشخاص موثر در گزارش، در تعارض با یکدیگر قرار دارند. نتایج تاریخ‎‍گذاری گزارش‎‍ها نیز حاکی از آن است که گزارش‎‍ ابن اسحاق (۱۵۰-۱۵۱ق) به عنوان قدیمی‎‍ترین نسخه در دسترس از این واقعه، که دو موضوع کشتی گرفتن و معجزه حرکت درخت را در خود جای داده است، مصدر دیگر گزارش‎‍های بعدی بوده است. نظر به اینکه که گزارش ابن اسحاق (۱۵۰-۱۵۱ق) ازنظر انتساب، مخدوش و ازنظر ساختار متنی نیز فاقد ملاک‎‍های معتبر است، گزارش‎‍های مبتنی بر آن نیز فاقد اعتبار محسوب می‎‍شوند.

پیامبر(ص), معجزات پیامبر(ص), کشتی پیامبر(ص), حرکت درخت, رکانه بن عبدیزید