آتوسا رستم بیک تفرشی - Institute for Humanities and Cultural Studies
احمد رمضانی واسوکلایی - Institute for Exceptional Children

هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل نوشتار دانش­آموزان کم­توان ذهنی شهر تهران در پایه­های مختلف تحصیلی در چارچوب دستور نقش­گرای نظام­مند و بر مبنای فرانقش تجربی مطرح در این نظریه صورت گرفته است و سپس یافته­های به دست آمده از پایه­های مختلف با هم مقایسه شده است. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی است. آزمودنی­ها به شیوه نمونه­گیری خوشه­ای و چند مرحله­ای انتخاب شدند. در مجموع ۳۱۱ دانش­آموز (دختر و پسر) از میان ۱۷۳۷ دانش­آموز مشغول تحصیل (در مقطع ابتدایی و راهنمایی حرفه ای و متوسطه حرفه ای) انتخاب شدند. ابزار اندازه­گیری مورد استفاده در پژوهش ۴ قصه تصویری متشکل از تصویر­های مرتبط با هم است. از آزمودنی­ها به صورت انفرادی خواسته شد برای تصویری که می­بینند داستانی بنویسند. یافته­ ها: داده­ها (در مجموع ۲۴۰۷ بند و ۱۰۸۶۱ واژه) بر مبنای فرانقش تجربی و از منظر نوع فرایندهای (افعال) به کار رفته در بندها بررسی شده است. الگوی استفاده از فرایند­های مختلف در پایه­های مختلف تحصیلی مورد مقایسه قرار گرفته است. در نوشتار این دانش آموزان فرایند مادی در پایه­های تحصیلی مختلف پررخدادترین فرایند است و حدود ۵۸ درصد کل فرایندها را شامل می­شود. فرایند رفتاری و فرایند رابطه­ای به ترتیب ۱۳ و ۱۲ درصد کل فرایندها را در بر می­گیرند. فرایند بیانی با ۱۰ درصد رخداد و ذهنی با ۷ درصد رخداد و وجودی با کم­تر از یک دهم درصد کم­رخدادترین فرایندها هستند. نتیجه­ گیری: در پژوهش حاضر مقدار خی­دو به دست­آمده در سطح کمتر از ۰۰۱/۰ فرضیه پوچ پژوهش مبنی بر استفاده یکسان دانش­آموزان پایه­های مختلف از فرایند­های مختلف را رد می­کند. به عبارت دیگر تفاوت در استفاده از فرایند­های مختلف دستور نقش­گرای نظام­مند در پایه­های مختلف تحصیلی با توجه به آزمون خی دو معنادار است. همچنین درصد فراوانی هر یک از انواع فرایندها در پایه­های مختلف با یکدیگر متفاوت است. رخداد بعضی از فرایندها مانند مادی با بالا رفتن پایه تحصیلی کاهش می­یابد و رخداد برخی دیگر مانند فرایند ذهنی افزایش می­یابد. کودکان کم­توان ذهنی آموزش­پذیر مقطع ابتدایی بیشتر از فرایند­های مادی و رابطه­ای در نوشتار خود استفاده می­کنند در حالی که در مقطع راهنمایی پیش­حرفه­ای و حرفه­ای دانش­آموزان بیشتر از فرایند مادی، رفتاری، ذهنی، و بیانی استفاده می­کنند. به نظر می­رسد نتایج با الگوی رشد شناختی پیاژه همخوانی دارد.

systemic functional grammar, written discourse, mentally retarded, experiential metafunction, process, دستور نقش گرای نظام مند, نوشتار, کم توان ذهنی, فرانقش تجربی, فرایند