محمدباقر پارساپور - استادیار دانشگاه تربیت مدرس
میثم اکبری دهنو - پژوهشگر پژوهشگاه قوه قضاییه

تقسیم بندی عقود امانی به مضمونه و غیر مضمونه از جمله تقسیماتی است که در خصوص عقود امانی مطرح است. عقود امانی مضمونه عقودی هستند که به رغم تشکیل عقد امانی، ید امین بر موضوع امانت، همچنان مضمونه محسوب می شود. چنین وضعیتی بر خلاف عقود امانی غیر مضمونه است؛ زیرا در این عقود، به محض تحقق عقد، ید امانی برای امین پدید می آید.       صاحب نظران درباره جوانب مختلف تقصیر در عقود امانی «غیر مضمونه» بحث کرده اند، با وجود این، تاثیر تقصیر امین در عقود امانی مضمونه می تواند قدری مبهم باشد؛ زیرا قبل از ارتکاب تقصیر نیز ید ضمانی برای امین وجود داشته است. تاثیر مهم تقصیر در عقود امانی مضمونه الزام به پرداخت منافع است که از سویی منحصرا اجره المثل منافع مستوفات را شامل می شود و از سوی دیگر، تاثیر این امر، حسب مورد در عقود امانی مضمونه معوض و غیر معوض متفاوت خواهد بود؛ چه آنکه در دسته نخست، امین ملزم است بر پایه توافق پیشین، اجره المثل را همچون اجره المسمی بپردازد و در دسته دوم، اجره المثل منافع مستوفات بر عهده امین خواهد بود. شایان ذکر است که با پذیرش عقیده ای که قائل به بازگشت وصف امانت به امین مقصر است، الزام به پرداخت منافع، محدود به دوران تقصیر می شود.

عقود امانی غیر مضمونه, عقود امانی مضمونه, امین, تقصیر, امین مقصر, ید امانی, ید ضمانی