سیدعلیرضا فروغی - عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز

در مقاله پیش رو بر این نظر تاکید شده که حق، مانند ملک از احکام وضعی بوده و هر یک از این دو مفهوم به عنوان اعتبار مستقل عقلایی دارای وضع جداگانه است. بنابراین شباهت این دو حکم نباید موجب گردد که یکی از این دو را ذیل دیگری تعریف کنیم. ضمنا دو نظر دیگر در فقه و حقوق جدید وجود دارد که به نظر می رسد هر دو جنبه افراطی و تفریطی دارد. اول، دیدگاه برخی فقهای امامیه است که حق را ذیل ملک تعریف نموده و آن را از جنس ملک و مراتب آن و درجه ضعیف تر آن دانسته اند، حال آنکه حق از نظر شمول و سعه مفهومی، کمتر از مفهوم ملک نیست.       در مقابل، در حقوق جدید در مواردی نظیر مالکیت، تعبیر به حق مالکیت می کنند و ملک را ذیل مفهوم حق می آورند و حقوق دانان مسلمان تحت تاثیر ادبیات حقوق غرب، از مالکیت با عنوان حق مالکیت تعبیر کرده اند. به نظر نگارنده این دیدگاه نیز صحیح نمی باشد؛ زیرا زمانی که ما حق را به عنوان یک اعتبار عقلایی و حکم وضعی مستقل از ملک به رسمیت شناختیم دیگر هیچ یک از این دو، در ذیل دیگری قرار نمی گیرد.

حق, ملک, حکم وضعی, اعتبار عقلایی, فقه, حقوق