حمزه عبدیان قطب آبادی
غلامرضا میراب شبستری
آرش امینی

یکی از نمودهای اصلی مناطق بیابانی آثار فرسایش بادی می باشد. تپه­های ماسه ای از جمله اشکال شاخص این گونه مناطق محسوب می­شوند. تاکنون مطالعات تفصیلی در مورد ژئوشیمی تپه های ماسه­ای و از جمله برخانویید در ایران صورت نگرفته است. از این رو در این پژوهش تعداد ۲۷ تپه­ ماسه­ای بادی در ۴ زون در محدوده­ای با مختصات ´۲۸ °۳۳ تا´۳۴ °۳۳ عرض شمالی و ´۲۱ °۵۸ تا ´۲۲ °۵۸ طول شرقی، در فاصله ۱۳ کیلومتری جنوب سه قلعه شهرستان سرایان در شرق ایران مورد نمونه­برداری و مطالعه قرارگرفته اند. بدین منظور، نخست ترکیب کانی­شناسی تپه­های ماسه­ای سرایان بررسی شده و سپس به منظور انجام مطالعات ژئوشیمیایی تعداد ۱۲ نمونه با  استفاده از روش XRF مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­اند. داده های حاصل از مطالعات ژئوشیمیایی اکسیدهای مختلف و ترسیم نمودارهای مربوطه نشان داد که یک منشا آذرین حد واسط تا فلسیک با میزان کوارتز متوسط و محیط تکتونیکی حاشیه فعال قاره­ای را برای تپه­های ماسه­ای سرایان باید در نظر گرفت. شاخص هوازدگی شیمیایی (CIW) در تپه­های ماسه­ای مورد مطالعه از ۸۱/۸۲ درصد تا ۹۶/۸۴ درصد در نوسان است که این مقدار بیانگر آب و هوای گرم و خشک می­باشد. میزان اکسیدهای اصلی TiO۲، Fe۲O۳ و MgO می­تواند نشانه فراوانی یا فقدان کانی­های سنگین باشد که با بررسی این اکسیدها شاهد کاهش این عناصر از غرب به شرق منطقه و در نتیجه شاهد کاهش کانی­های سنگین از غرب به شرق منطقه می­باشیم. این موضوع با وجود باد شمال غرب که دارای قدرت فرسایندگی و جابجایی زیاد می­باشد هم خوانی دارد.

index of weathering, active continental margin, east of Iran, origin of sediments., اندیس هوازدگی, حاشیه فعال قاره ای, شرق ایران, منشا رسوبات