خدیجه سرایلو - دانشجوی دکترای تخصصی بهداشت باروری، کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
رباب لطیف نژاد رودسری - دانشیار گروه مامایی، مرکز تحقیقات مراقبت مبتنی بر شواهد، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.

مقدمه: مطالعات کارآزمایی بالینی در حیطه یائسگی، به دلیل نقش بسیار حیاتی سلامت زنان در خانواده و جامعه، از جایگاه ویژه ای در تولید شواهد برخودار هستند. شرط استفاده از نتایج کارآزمایی های بالینی در پزشکی مبتنی بر شواهد، کیفیت مطلوب کارآزمایی بالینی و صحت متدولوژیک آن است. مطالعه حاضر با هدف بررسی نقادانه کیفیت کارآزمایی های بالینی منتشر شده توسط پژوهشگران ایرانی، در زمینه تاثیر طب مکمل بر روی علائم یائسگی انجام شد. روش کار: در این مطالعه توصیفی، مطالعات کارآزمایی بالینی منتشر شده در حیطه تاثیر طب مکمل بر روی علائم یائسگی در یک بازه زمانی (۱۰ ساله) سال های ۹۴-۱۳۸۴ در مجلات ایرانی نمایه شده در پایگاه های اطلاعاتی معتبر SID، Iranmedx، Irandoc، Magiran و Google scholar و با استفاده از کلید واژه های یائسگی، طب مکمل، ماساژ، طب فشاری، طب گیاهی و کارآزمایی بالینی مورد بررسی قرار گرفتند. از مجموع ۲۳۸ مقاله بازیابی شده، تعداد ۴۷ مقاله با استفاده از چک لیستConsort ۲۰۱۰ مورد ارزیابی نقادانه قرار گرفت. حداکثر و حداقل امتیازی که هر مقاله می توانست کسب کند به ترتیب ۳۷ و صفر بود. تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از روش­های آمار توصیفی و نرم افزار آماری SPSS (نسخه ۱۶) صورت گرفت. یافته ها: میانگین کیفیت کلی مقالات بررسی شده برابر با ۹۴/۳±۹۳/۲۳ از حداقل و حداکثر کسب شده ۳۳-۱۶ بود. به علاوه از ۴۷ کارآزمایی بالینی منتشر شده، محاسبه حجم نمونه در ۲۱ مورد (۶۸/۴۴%)، شیوه تصادفی سازی در ۲۰ مورد (۵/۴۶%)، نوع کورسازی و چگونگی انجام آن در ۱۹ مورد (۴۲/۴۰%) و روش مورد استفاده برای تولید توالی تخصیص در ۳۵ مقاله (۴۶/۷۴%) ذکر شده بود. در ۴۶ مقاله (۸۷/۹۷%) نیز به روش های آماری استفاده شده اشاره شده بود. در بین بخش های اصلی مقاله، قسمت "پیشینه و هدف" بیشترین و "روش کار" کمترین میانگین را در ارزیابی کیفی به خود اختصاص دادند. نتیجه گیری:کارآزمایی های بالینی منتشر شده در مجلات علوم پزشکی ایران از طراحی و شیوه گزارشی در حد متوسط برخوردارند، بنابراین پیشنهاد می شود که سردبیران مجلات، داوران و پژوهشگران کارآزمایی های بالینی از یک دستورالعمل استاندارد به منظور طراحی و گزارش کارآزمایی ها استفاده نموده و آموزش های لازم در این خصوص در نظر گرفته شود.

چک لیست CONSORT, طب سوزنی, طب فشاری, طب گیاهی, طب مکمل, کارآزمایی بالینی تصادفی, یائسگی