لیلا نامداریان - استادیار، رشته سیاست گذاری علم و فناوری، گروه سیاست اطلاعات، پژوهشکده جامعه و اطلاعات، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)، تهران، ایران

نوآوری فرایندی است که اجزای متعددی با روابط پیچیده با یکدیگر در آن دخیل اند. کلیه اجزای نوآوری و روابط میان آنها، تحت تاثیر محیط پیرامونی قرار می گیرند. بنابراین مباحث نوآوری، مستلزم دیدگاهی سیستمی است که با جامعیت لازم همراه باشد. نزدیک به سه دهه است که به منظور مواجهه سیستمی با پیچیدگی های نوآوری، راهکار نظام ملی نوآوری مطرح شده است. نظام ملی نوآوری، مجموعه ای از نهادهای به هم پیوسته است که دانش، مهارت ها و خلاقیت هایی که منجر به فناوری های جدید می شوند را خلق، انباشت و انتقال می دهد. بخش عمده ای از ناکارآمدی و فقدان اثربخشی نظام های ملی نوآوری، ناشی از وابستگی آنها به مسیر حرکت گذشته و به اصطلاح قفل شدن آنها در مسیر گذشته است. بنابراین جلوگیری از بروز این پدیده در هر اقتصادی ضروری است. لازمه این امر، شناخت ابعاد و جنبه های مختلف این پدیده است. در همین راستا، این مقاله با روش مطالعات کتابخانه ای و از طریق بررسی متون و ادبیات این حوزه، به تفصیل به این موضوع می پردازد و کلیه ابعاد آن را شناسایی می کند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که وابستگی به مسیر۱ در نظام های ملی نوآوری را می توان به دو نوع وابستگی به مسیر فناورانه و وابستگی به مسیر نهادی طبقه بندی کرد. هر یک از انواع وابستگی به مسیر می تواند ناشی از تاریخ و یا بازخورد مثبت باشد. در این مطالعه ضمن تشریح انواع وابستگی به مسیر در نظام های ملی نوآوری منبع و دلایل هر یک از آنها تشریح شده است.

نظام ملی نوآوری, ناکارآمدی, وابستگی به مسیر نهادی, وابستگی به مسیر فناورانه