سبک شناسی قابوس نامه

سبکی را که عنصرالمعالی در نگارش کتاب در پیش گرفته «سبک نثر مرسل» است یعنی نثری که از همه قیدها لفظی و معنوی آزاد باشد. هیچگونه تکلف و پیچیدگی در آن ملاحظه نشود و بنیان آن بر سادگی و صراحت استوار باشد. این آئین نگارش در قرنهای چهارم- پنجم هجری معمول اکثر نویسندگان ایرانی بوده است. مقاله ی حاضر با هدف آشنایی با سبک شناسی قابوسنامه با استفاده از روش کتابخانه ای نگاشته شده است. در بخش مقدمه روش، اهداف و پیشینه تحقیق و بیان مسئله ذکر شده است و در بخش اصلی سیمای عنصرالمعالی در قابوسنامه، معرفی قابوسنامه، شیوه ی عنصرالمعالی در کتاب قابوسنامه، نثر قابوسنامه، سبک کتاب، سبک و شیوه ی نویسندگی و قابوسنامه از دیدگاه نویسندگان بیان و در پایان نتیجه گیری شده است. مطالبی از متن اصلی: در طول این یازده قرنی که از گسترش زبان و ادب پارسی دری می گذرد هرگز سابقه نداشته که پادشاه یا امیری بچنان درجه ای از دانش و فرزانگی رسیده باشد که شاهکاری چنین خلق کرده و به فرهنگ و تمدن ایران اسلامی تقدیم نموده باشد که در آن همه علوم و فنون و معارف و آداب و عادات و عقاید نیک عصر خویش را به بهترین صورت ممکن به آیندگان تعلیم داده باشد. نویسنه ی این کتاب امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندربن قابوس بن وشمگیر است. نام اصلی کتاب« نصیحت نامه» است و جه تسمیه کتاب به »قابوس نامه» دقیقاً معلوم نیست. کتاب قابوسنامه شامل 4 باب است. در انواع فنون علوم و آئین ها و سنت های مختلف، نثر قابوسنامه نثری ساده است و نویسنده سعی می کند تا آن جا که ممکن است ضمن جملات کوتاه، لغات و اصطلاحات را به زبان فارسی بیاورد. به عقیده محمد تقی بهار نثر قابوسنامه«سرمشق بزرگی است از بهترین انشا و زیباترین نثر فارسی و به جرآت می توان قابوسنامه را در صف نخستین از طراز اول نثر سلیس دانس هر چند انرزنامه های ارزشمندی را در قالب کلمات قصار بیان می کرد. «سعید نفیسی بزرگ ترین مزیت این کتاب را داشتن نویسنده ای و دبیری بسیار توانا دانسته و بهترین نمونه نثر فارسی قرن پنجم می داندم» و درنتیجه ویژگی قابوسنامه را باید در کهنگی زبان و علاقه مؤلف به آوردن اصطلاحات و تعبیرات و ترکیبات دید؛ عنصرالمعالی به زبان فارسی و طبری هم اشعاری می سرود که قسمتی از آنها را در قابوسنامه نقل کرده است. از نظر نوع ادبی، قابوسنامه نمونه ی کامل ادب تعلیمی است که در آن « از شیوه ی حکمت عملی سخن رفته است.