روح انگیز اختری - استادیار، گروه تحقیقات مهندسی رودخانه و سواحل، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
مجید زارعی - کارشناس نقشه برداری، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
محمدرضا غریب رضا - دانشیار، گروه تحقیقات مهندسی رودخانه و سواحل، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

آگاهی از حجم سیل-واریزه برای ارزیابی ریسک و برنامه ریزی حفاظتی در حوزه های آبخیز یک گام اساسی محسوب می­شود. روستای سیجان در البرز جنوبی از جمله مناطق مستعد سیلاب واریزه­ای می­باشد. این پژوهش با هدف برآورد احجام برداشت و انباشت رسوبات بین سال­های ۱۳۹۷ و۱۴۰۰ در طول  m۷۰۰ از مسیل بالادست روستای سیجان انجام شد. روش شناسی پژوهش براساس نقشه­برداری زمینی مسیل یاد شده به علاوه یک بند سنگی ملاتی و چهار بند گابیونی در دو مقطع زمانی ۱۳۹۷ (زمان ساخت بندها) و ۱۴۰۰ (پس از رخداد سیل ۱۳۹۸) و برآورد احجام با کمک نرم افزارCivil۳D  تنظیم شد. بر این اساس، مجموع سطح و حجم مخازن پنج بند اصلاحی آبخیزداری در سال ۱۳۹۷به ترتیب m۲ ۸۲۳ وm۳  ۷۵۰ بوده است. در مقابل، میزان انباشت و فرسایش پس از رویداد سیل-واریزه با استفاده از فن اختلاف ارتفاعی برای سطح نقشه برداری شده (m۲ ۲۵۵۰۰)، به ترتیب ۲۵۰ و m۳ ۱۰۱۰۰ برآورد شد. تحلیل مکانی نشان داد که الگوی انباشت رسوب بیشتر منطبق بر کرانه شمالی مسیل است و در طول کرانه جنوبی مسیل، فرسایش رخ داده است. نتایج پژوهش نشان داد، عملیات مکانیکی آبخیزداری به خصوص بند سنگی ملاتی در جایگاه مناسب احداث شده و نقش تعیین­کننده ای در کاهش مخاطره سیل-واریزه داشته است.

آبراهه کوهستانی, انباشت رسوب, برداشت رسوب, مدیریت آبخیزداری, نقشه برداری