محمد خسرو شاهی - استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
عهدیه کالیراد - کارشناس ارشد، بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
حمید حسینی مرندی - مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

در این مقاله قلمرو بیابانهای ایران از جنبه اقلیمی و زمین­شناسی مورد بررسی قرار گرفته و با یکدیگر مقایسه شده­اند. محدوده بیابانهای زمین­شناسی، با عنایت به ویژگی سازندهای زمین­شناسی شور و تبخیری که در ایجاد و توسعه آنها موثر بوده اند، بصورت نقشه­های رقومی تعیین شده است. برای تفکیک قلمرو بیابانهای اقلیمی ایران، عناصری از داده­های نیواری شامل: میزان بارندگی، ضریب تغییرپذیری بارندگی، ضریب بی­نظمی بارش، شدت میانگین باران روزانه، میزان دما و تبخیر به تفکیک برای کلیه ایستگاههای مورد مطالعه در استانهای منتخب محاسبه گردید. پس از محاسبه کمی عناصر یادشده، لایه­های مطالعاتی مورد نیاز در محیط GIS برای کلیه استانهای مورد مطالعه تهیه و رقومی گردید. با تلفیق لایه­های اطلاعاتی مختلف، نواری انتقالی بوجود آمد که حد داخلی آن واجد ویژگیهای بیابان و حد خارجی آن­را مناطق غیربیابانی تشکیل داد. با تعیین سیستم مختصات کشوری و زمین مرجعی نقشه قلمرو بیابانهای زمین­شناسی و اقلیم­شناسی ایران تهیه و ترسیم شد. به استناد نقشه­های تهیه شده ۷۰۰۹۹۱ کیلومترمربع از مساحت ایران را بیابانهای اقلیم­شناسی و ۲۰۸۰۴۱ کیلومترمربع را بیابانهای زمین ساختی در برمی­گیرند. البته تلفیق دو نقشه نهایی بیابانهای اقلیمی و زمین­ساختی نشان داد که میزان همپوشانی دو لایه یادشده در تعیین مناطق بیابانی ایران به میزان ۶/۲۲ درصد است و این موضوع تفاوت توزیع مکانی بیابان­های زمین­شناسی و اقلیم­شناسی را نشان می­دهد.

بیابان, اقلیم شناسی, زمین شناسی, سازند تبخیری, ایران