معصومه رحیمی دهچراغی - گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج. ایران
حسین ارزانی - استاد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
حسین آذرنیوند - استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
محمد جعفری - استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
محمدعلی زارع چاهوکی - استاد، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

مراتع اکوسیستم هایی هستند که علاوه بر تامین علوفه خدمات و کارکردهای گوناگونی دارند. چنانچه با ارزیابی صحیح، تناسب مرتع برای استفاده های مختلف تعیین گردد و با بهره برداری اصولی و استفاده از فناوری و روش های مناسب در هر نوع استفاده، از هزینه های مرتع داران کم کرد و درآمد آن ها را ارتقا داد؛ می توان مدیریت بهینه را در مرتع اجرا کرد. چرای دام، گردشگری، زنبورداری و بهره برداری از گیاهان دارویی از مهم ترین استفاده های اصلی در مراتع کشور می باشد. در این پژوهش چرای دام، گردشگری در سامان عرفی، زنبورداری و بهره برداری از گیاهان دارویی در مرتع لار آبسر مازندران مورد بررسی قرار گرفت و تناسب مرتع برای هر نوع استفاده امتیازدهی شد. روش مرتع داری و سیستم های چرایی با توجه به وضعیت و گرایش مرتع و در نظر گرفتن عوامل محدودکننده خاک ارائه شد. در ادامه اولویت استفاده از مرتع برای هر یک تعیین شد. هزینه ها، درآمد و سود خالص برای هر نوع استفاده بر اساس شرایط روز بازار و نرخ ارز در سال ۱۴۰۰ در طول یک دوره ۱۰۰ روزه محاسبه گشت. نتایج نشان داد چرای دام یکی از بهره برداری های مناسب در مرتع لار آبسر است و بهترین دام چراکننده (با توجه به پوشش گیاهی و عوامل محیطی) گوسفند می باشد که برخی از تیپ های گیاهی با استفاده از روش مرتع داری طبیعی و بخش دیگری از مرتع با روش مرتعداری تعادلی و سیستم های چرایی تناوبی و تاخیری، می توان مدیریتی خوب اعمال نمود تا موجب افزایش سطح بهره وری و ارتقاء وضعیت مرتع باشد و با یک برنامه ریزی برای بهره برداری اصولی با مدیریت صحیح و ارزان می توان مراتع این سامان را مدیریت نمود و ترکیب پوشش گیاهی آن را ارتقاء داد. نتایج نشان داد چنانچه در مرتع دامداری صورت گیرد حدود ۴۲ میلیون تومان عاید مرتعدار خواهد شد و اگر گردشگری، زنبورداری، استحصال گیاهان دارویی اجرا شود؛ در مجموع بیش از ۳۸۰ میلیون تومان به درآمد مرتعدار افزوده خواهد شد. این افزایش درآمد قادر است معیشت بهره بردار (یک خانوار) را بهبود بخشد. و در دامداری حصارکشی مرتع، در زنبورداری استفاده از کندوهای هوشمند و در استفاده دارویی ماشین برداشت گیاهان دارویی پیشنهاد می گردد.

درآمد, زنبورداری, گردشگری, معیشت, هزینه