علیرضا دشتی رحمت آبادی - دانشجوی کارشناسی ارشد هواشناسی کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمد موسوی بایگی - عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد

پدیده یخبندان از خسارت بارترین پدیده های مخرب جوی به شمار می رود و همه ساله باعث بروز زیان های اقتصادیفراوانی در سرتاسر جهان می شود. لذا تلاشهای زیادی در جهت کاهش خسارت این پدیده انجام و روشهای حفاظتیمختلفی نیز ارائه شده است. اکثر این روشهای حفاظتی زمانی بیشترین تأثیر را دارند که در زمان مناسب و قبل از بروزپدیده یخبندان و رسیدن دمای هوا به حد بحرانی بکار گرفته شوند که این امر نیز مستلزم آگاهی از عوامل ایجاد کنندهپدیده، نوع و نحوه وقوع آن است. دستیابی به این هدف از طریق دیدبانی، بررسی و در نهایت پیش بینی میسر است. اساساًدو نوع یخبندان تابشی، همرفتی وجود دارد. در مواردی با ترکیب دو نوع همرفتی و تابشی، دما به طور قابل ملاحظه ایکاهش می یابد و خسارت اصلی به گیاه نیز مربوط به ترکیب دو نوع اصلی یخبندان است یعنی در ابتدا همرفت توده هوایسرد دما را بطور قابل ملاحظه ای کاهش می دهد و در پی آن چند شب آسمان صاف بدون وزش باد با ایجاد وارونگیتابشی، دما را به زیر حد دمای بحرانی پایین می آورد. یک بررسی دقیق از شرایط سینوپتیکی و خرداقلیم شناسی محلمورد نظر در پیش بینی به موقع این پدیده و فراهم کردن ابزار لازم جهت حفاظت از محصول در برابر یخبندان می تواندتعیین کننده باشد. در این تحقیق یک مورد پدیده یخبندان ترکیبی که در ایستگاه هواشناسی سینوپتیک شهرستان بافقواقع در 110 کیلومتری شهر یزد، در تاریخ های 7 و 8 فوریه 2010 رخ داده با استفاده از نقشه های سینوپتیک، تصاویرماهواره و داده های ایستگاه خودکار هواشناسی مورد برررسی قرار گرفته است. نتایج بررسی نشان می دهد وقوع یخبندانتابشی پس از استقرار سامانه پرفشار، باعث تشدید نوع همرفتی می شود و کاهش دما در این حالت قابل توجه است.

ایستگاه خودکار هواشناسی، دمای بحرانی، وارونگی دمایی، یخبندان تابشی، یخبندان همرفتی