مریم شیخی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکد ه معماری و شهرسازی، دانشگا ه صنعتی جند یشاپور دزفول، دزفول، ایران
کورش مومنی - دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندیشاپور دزفول، دزفول، ایران
بهزاد وثیق - دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندیشاپور دزفول، دزفول، ایران

هندسه و تناسبات از گذشته های دور در هنر و معماری ایرانی به عنوان عنصری اساسی مطرح بوده است ، به طوری که معمار ایرانی همواره کوشید از آن به عنوان ابزاری قدرتمند به منظور دستیابی به بنایی زیبا در عین حال کاربردی و مهندسی شده بهره گیرد. قلعه والی یکی از بناهای مهم فرهنگی -تاریخی استان است که به دوران قاجاریه می رسد و در شمار آثار ملی کشور به ثبت رسیده است . ویژگی های منحصر به فرد معماری بنا بیانگر آن است که معمار در ساخت بنا از اصول هندسی و نظام دقیق تناسبات ایرانی بهره گرفته است . در این پژوهش ؛ نگارندگان با رویکرد تحلیل تناسبات هندسی ، به دنبال پاسخ گویی به این سوال هستند که :" کاربرد هندسه ، تناسبات طلایی و زرین در طراحی و شکل گیری عناصر فضایی قلعه والی به چه صورت بودهاست ؟" روش پژوهش حاضر تفسیری - تاریخی و تحلیلی است و از مطالعات کتابخانه ای و اطلاعات مشاهده میدانی توامان بهره گرفته شده است و با روش تحلیل هندسی ، پلان، نما و مقاطع مورد تحلیل دقیق هندسی قرار گرفته است . تحلیل هندسی بنا موید تسلط معمار و بانی بر اصول هندسی و تناسبات طلایی و زرین ایرانی است ، به گونه ای که هندسه بر تمامی اجزا قلعه از مقیاس کلان گرفته تا مقیاس خرد حکم فرما است . شواهد نشان می دهد از تناسبات زرین ایرانی (۲√ و ۳(√ در اکثر مکانیابی و جانمایی فضاهای معماری استفادهشده و از تناسبات طلا یی به صورت جزیی در تعیین ابعاد فضاها بهره گرفته شده است .

تناسبات طلایی ، تناسبات زرین ایرانی ، تحلیل هندسی ، قلعه والی ، ایلام .