مرتضی کریمی نیا - دکتری زبان و ادبیات فارسی، عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان همدان، پردیس شهید باهنر

پیر یکی از کلیدی ترین اصطلاحات و نمادهای عرفانی است که در تمام احوال و مقامات سیر و سلوک برای سالک جای او را هیچ کتاب و دفتری نمی توان بگیرد. اهل عرفان برای گسستن انسان از تعلقات مادی و برداشتن حجاب بشری و همچنین عروج روح انسان به عالم علوی به مریدی عرفانی نیاز دارد که اصطلاحا «پیر» نامیده می شود تا به کمک و ارشاد وی بتواند از عقبات و مشکلات طریقت عبور کرده و راه پرخطر سلوک را طی کند و به سر منزل حقیقت برسد. پیر کسی است که مشکلات طریقت را آزموده و راه رسیدن به حقیقت را پیموده است. حضور او هم حضور ظاهری و فیزیکی است و هم حضور معنوی و باطنی. به عبارت دیگر در طریقت هر سالکی پیر مشخصی دارد که او را با حضور فیزیکی و معنوی خود گام به گام پیش می برد و خطرات گمراهی را به او نشان می دهد و نمی گذارد که قدمی اشتباه بردارد و از راه راست حقیقت که راه زندگی و خداست دور گردد. این صاحب ولایت در میان آثار شاعران عرفانی به وفور دیده می شود و عارفانی همچون سنایی، عطار، مولانا و حافظ بدان اشارات زیادی کرده اند. این مقاله که با روش توصیفی و تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است برآن است به شخصیت پیر و صفات او در آثار عارفان همراه با شواهد شعری بپردازد.

عرفان، پیر، سیر و سلوک، شاعران عارف