عبدالرسول فروتن - استادیار پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی «سمت»
مرضیه مسیحی پور - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

دربار عثمانی در زمان سلطان محمد فاتح و فرزندش، سلطان بایزید دوم، از مراکز حامی زبان و ادب فارسی بود؛ به گونه ای که برخی ایرانیان با شنیدن اخبار امنیت و حمایت پادشاهان آن دیار، راه مهاجرت اختیار کردند. یکی از این افراد، صوفیی با نام محمودبن حسین موسوی مشهدی بود که بر اثر فتنه ها و ظلم های حادث شده در خراسان اواخر قرن نهم، ناگزیر به سوی دربار عثمانی روانه شد. او در قیصریه، با شیخ سیدعبیدالله تستری شیرازی ملاقات و دو سال و نیم در خانقاه او اقامت کرد. پس از آن، بدان نیت که به دربار سلطان بایزید دوم راه یابد و بنا به توصیه سیدعبیدالله، رساله ای در تصوف با نام «تحفهالغیب» نوشت. این رساله، یک مقدمه و چهار باب دارد و در آن، ابیات فارسی و عربی درخور توجهی از شاعران مشهور و ناشناخته آمده است. در این مقاله، به شناسایی محمودبن حسین مشهدی و شیخ او، سیدعبیدالله، می پردازیم. پس از آن، ضمن تعیین حدود زمانی تالیف تحفهالغیب، تنها نسخه خطی شناخته شده آن (محفوظ در کتابخانه ایاصوفیا، استانبول) را معرفی می کنیم. در بخش معرفی رسم الخط اثر با یکی از ویژگی های درخور توجه آن، یعنی نقطه گذاری، آشنا می شویم. ضمنا موضوع این رساله و مشرب فکری نویسنده آن را از نظر می گذرانیم و در نهایت به سبک زبانی و وجه ادبی تحفهالغیب اشاره می کنیم.

تحفهالغیب, محمودبن حسین مشهدی, عبیدالله تستری شیرازی, بایزید دوم, دربار عثمانی