سیما رضائی آشتیانی - دکترای معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران.

شهر فرح آباد به عنوان یکی از مهم ترین شهرهای دوران صفویه به شمار می رفته است؛ به طوریکه در دوره شاه عباس اول به عنوان پایتخت دوم مطرح بوده است؛ اما بافت تاریخی این شهر علی رغم واجد ارزش بودن از نظر تاریخی- فرهنگی، به فرسودگی گرائیده است. از آنجاییکه همواره ضرورت حفظ و بازآفرینی ارزش ها در این گونه بافت ها مورد توجه معماران و طراحان شهری بوده است و با توجه به اینکه در مورد شناخت ساختار این شهر در آن دوره، تحقیق جامعی بر اساس اسناد و تحلیل آنها صورت نگرفته است. هدف مقاله حاضر، بازخوانی فضای شهری فرح آباد در دوران صفویه است. بدین منظور پژوهش حاضر به روش تفسیری-تاریخی و میدانی و تحلیل محتوا با تطبیق متون تاریخی بالاخص سفرنامه ها و تبدیل آنها به تصور فضایی از شهر، انجام گرفته است. این رویکرد تحلیلی در نهایت می تواند تصویری از این شهر را بازخوانی نماید. نتایج تحقیق حاکی از آن است که ساختار فضایی شهر فرح آباد در دوره صفوی دارای ویژگی های خاصی است که نشان دهنده ماهیت دینی، فرهنگی، اقتصادی و جایگاه آن در نظام حکومتی صفویان است.میدان اصلی شهر این عناصر را به هم متصل می کند و در ارتباط با هم شهر را مفهوم سازی می نمودند. این بناها عناصر اصلی تشکیل دهنده استخوان بندیشهر فرح آباد هستند که نه تنها بر فرم شهر تاثیر می گذارد بلکه الگوی توسعه آن را نیز تحت الشعاع قرار می دهد. بر اساس متون این شهر حصار خارجی نداشتهاما کمربندی وسیع، دور شهر کشیده شده بود. کشیدگی شهر شمالی- جنوبی در راستای رودخانه تجن و اراضی حاصل خیز پیرامون آن صورت گرفته بود. درنهایت عناصر کالبدی متشکله استخوان بندی اصلی شهر فرح آباد به صورت نقشه باز سازی شده بر شرایط موجود ترسیم شده است که می تواند مبنایی برای تعیینشرایط شهر در دوران صفویه و بیان ارتباط وضعیت شهر کهن با شهر جدید باشد.

شهر فرح آباد, دوران صفویه, بازخوانی, تصویر شهر