علی یزدانی راد - بخش تاریخ، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و تاریخ، دانشگاه یزد، یزد، ایران

داستان رستم و اسفندیار به مثابه یکی از فراگیرترین و پرمایه ­ترین داستان­ های حماسی ایران، تا کنون موضوع پژوهش­ های متعددی قرار گرفته است و از دیدگاه­ های گوناگون، بررسی و تفسیر شده است. هر یک از این پژوهش­ ها، به سهم خود پرتوهایی بر این داستان افکنده ­اند و گاه هم­زمان با آن، ابعاد و زوایایی از فرهنگ و تاریخ ایران را هم روشن نموده ­اند. پژوهش حاضر نیز که پژوهشی توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر روش تحقیق تاریخی است می­ کوشد تا از زاویه ­ای دیگر و با نگاهی متفاوت، داستان رستم و اسفندیار را بازخوانی کند و این فرضیه را به آزمون بگذارد که این داستان حماسی، میوه و محصول تحلیل و تفکر مورخ اندیشمند ایرانی از پدیده ­ای است که بارها در تاریخ ایران و سایر کشورها روی داده است؛ این پدیده تاریخی، تقابل همیشگی میان قدرت مرکزی و قدرت­ های محلی است که سده­ ها پس از پیدایش و رواج داستان رستم و اسفندیار در ایران، ابن ­خلدون آن را در قالب نظریه معروف خود درباره چگونگی ظهور و سقوط دولت ­ها، تنظیم و بیان نموده است. نتیجه پژوهش، ضمن تایید فرضیه فوق و ارائه فهمی نو از داستان رستم و اسفندیار، همچنین پرتوی است بر ویژگی ­های تاریخ­ نگری و تاریخ­ نگاری ایرانیان در روزگار باستان.

رستم و اسفندیار, تمرکزگرایی, قدرت های محلی, قدرت پهلوانی, ابن خلدون