محمد رضا وصال - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد
محمد کاظم کهدویی - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

لغز، چیستان و معما از دیرباز مورد توجه غالب گویندگان فارسی زبان بوده اند؛ یکی از شاعرانی که توجه خاصی به این امر داشته و به قولی، از نخستین کسانی بوده است که با جدیت آن را دنبال کرده، مجد همگر (۶۸۶-۶۰۷ ه.. ق.) است. وی نمونه‎های قابل توجهی از لغز و چیستان و معما را در قالب‎ها و اوزان مختلف شعری سروده و با به کار‎بردن انواع صناعات ادبی و برخی از شگردهای معماپردازی و... ، نوآوری‎هایی عرضه داشته که باعث شده است به عنوان طلایه­دار معماسرایان بعد از خود شناخته شود. از نوآوری‎های او، می توان به معماهایی که با لغز تلفیق شده‎اند، اشاره کرد. در هیچ یک از تاریخ‎واژه­ها (ماده‎تاریخ‎ها)ی وی، ماده‎تاریخ معمایی مشاهده نمی‎شود. این امر بیانگر آن است که در قرن هفتم، سرودن ماده‎تاریخ معمایی، آنگونه که در قرون بعد توجه برخی از شاعران را به خود معطوف داشته، رایج نبوده است.جستار حاضر به بررسی محتوا و ساختار لغز، چیستان و معما در اشعار مجد همگر اختصاص دارد که در آن، ابتدا مباحثی درباره سیر لغز و معما و بیان پیشینه آنها در شعر فارسی مطرح گردیده، آنگاه با روش‎ تحلیلی - توصیفی کاربرد این دو مقوله ادبی، همچنین شگردها و شیوه‎های شاعر در سرودن لغز و معما در شعر وی بررسی شده است.

لغز, چیستان, معما, ماده‎تاریخ, مجد همگر, نقد ادبی