محمود رضایی دشت ارژنه - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
سیده زهرا ملک پور - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

یکی از بخش­های چالش­برانگیز شاهنامه، قسمت تاریخی آن است که آیا می­تواند در مطالعات تاریخی مطمح نظر واقع شود یا افسانه­هایی سراپا بشولیده و پریشان است که از آن، طرفی برنمی­توان بست. در این جستار، با مطالعه موردی شخصیت بلاش و میزان همگونی روایت شاهنامه با تاریخ­های دوره اسلامی، روشن شد که بخش تاریخی شاهنامه نیز می­تواند به عنوان منبعی موثق در کنار دیگر منابع تاریخی لحاظ شود؛ چنانکه جانشینی بلاش در غیاب فیروز، انتقال سلطنت از بلاش به قباد، جایگاه والای سوخرا در دوران پادشاهی بلاش، درخواست آشتی خوشنواز در عهد بلاش، چهار سال پادشاهی بلاش و مردم­داری او هم در شاهنامه و هم در منابع تاریخی آمده است و هم­سویی قابل توجهی بین شاهنامه و تواریخ عهد اسلامی دیده می­شود. در عین حال، همان­طور که خود منابع تاریخی نیز در بسیاری از موارد اختلاف نظر دارند، در مواردی از قبیل چگونگی مواجهه قباد با سلطنت برادر کوچکترش، بلاش، چگونگی انتقال مسند قدرت از بلاش به قباد، چگونگی رویارویی سوفرا با خوشنواز و رهاندن قباد و ساخته شدن چند شهر به دست بلاش، بین شاهنامه و متون تاریخی ناهمگونی­هایی دیده می­شود. بنیادی­ترین ناهمگونی این است که بر خلاف روایت شاهنامه که به موجب آن، بدون هیچ تنشی، سلطنت از بلاش به قباد می­رسد، در بیشتر متون تاریخی، قباد با توسل به پادشاه هیاطله، در پی برکناری بلاش برمی­آید، در حالی که این ماجرا در شاهنامه مربوط به بعد از خلع قباد از سلطنت است که برای برکناری برادرش جاماسپ به هیاطله می­گرود و نه مربوط به بلاش.

بلاش فیروز, شاهنامه, تاریخ های دوره اسلامی