ابراهیم رنجبر - دانشیار دانشگاه تبریز

دکتر غلامحسین یوسفی یکی از استادان مسلم زبان و ادبیات فارسی و در زمینه علوم و نظریههای ادبی، صاحبنظر بود و نقد و نظرهای ارزشمندی در ارزیابی شعر فارسی، از خود به­جا گذاشت. به اعتقاد او آثار ادبی و خصوصا اشعار ماندگار فارسی، در عین حال که از ماهیت ادبی و شروط هنری برخوردارند، رسالتهای اجتماعی بر عهده دارند. او در نقد عملی تعدادی از اشعار ماندگار فارسی، نشان داده است که هر شعری که ماهیت هنری دارد، باید معنی و صورتی داشته باشد. صورت بیمعنی و معنی بیصورت نمیتواند موثر و ماندگار باشد، در نتیجه از هدف اجتماعی خود باز میماند. هرچند صورت و معنی جدا از هم قابل تحقق نیستند، در هماهنگی برای آفرینش اثر ادبی، معنی به اندازه صورت اصالت دارد و در عین حال یکی از شروط ماندگاری هنر این است که صورت تناسب لازم و کافی را با معنی داشته باشد. در این نوشته دیدگاههای او را در مورد اهمیت و اصالت صورت و معنی، تناسب میان آن دو، آثار هماهنگی صورت و معنی متناسب و رسالت­های آثار هنری بررسی کردهایم. نتیجه این است که معنی بیصورت هنر محسوب نمیشود و صورت بیمعنی ماندگار و موثر نیست و اثر هنری که موثر نباشد، نمیتواند نتیجه اجتماعی داشته باشد و عملا از شروط شهرت و ماندگاری عاطل می شود.

غلامحسین یوسفی, نظریه ادبی, اثر ادبی, شعر فارسی, صورت و معنی