CIVILICA We Respect the Science
(ناشر تخصصی کنفرانسهای کشور / شماره مجوز انتشارات از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: ۸۹۷۱)

بررسی تطبیقی و تحلیلی تشبیهات نظامی و جامی (با تاکید بر مخزن الاسرار و تحفه الاحرار)

عنوان مقاله: بررسی تطبیقی و تحلیلی تشبیهات نظامی و جامی (با تاکید بر مخزن الاسرار و تحفه الاحرار)
شناسه ملی مقاله: JR_KVSHN-10-19_006
منتشر شده در در سال 1388
مشخصات نویسندگان مقاله:

علیرضا نبی لو - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

خلاصه مقاله:
در این مقاله تشبیهات مخزن الاسرار و تحفه الاحرار، از وجوه مختلف موضوعی، طرفین تشبیه، وجه شبه، ادات، حسی، عقلی و انتزاعی بودن، مفرد و مرکب بودن و... بررسی و دسته بندی گردیده و پس از تطبیق تشبیهات هر دو شاعر، تحلیلی آماری و علمی از آنها ارایه شده است. یکی از اهداف این نگرش تحلیلی و تطبیقی، بررسی آماری تشبیهات هر دو شاعر و مشخص نمودن میزان ابتکار و تقلید جامی بود، هدف دیگر، دست یافتن به دیدگاه جامعی درباره نوع و دسته بندی تشبیهات آنها بود. پژوهش کاملا جنبه علمی دارد، یعنی تمام تشبیهات دو اثر مورد بررسی واقع شد (که به دلیل محدودیت مقاله، بخش هایی از تشبیهات به عنوان نمونه ذکر گردید، ولی آمارها و درصدها شامل تمام تشبیهات است). مخزن الاسرار با ۲۲۵۴ بیت، ۶۳۱ تشبیه و تحفه الاحرار با ۱۷۲۶ بیت، ۴۳۰ تشبیه دارد، که با توجه به تقسیم تعداد تشبیهات آنها بر تعداد ابیاتشان، قدرت تشبیه سازی و تصویرگری نظامی از جامی بیشتر است. (زیرا از کل تشبیهات این دو اثر سهم نظامی ۵۷ درصد و سهم جامی ۳۸ درصد است و ۵ درصد نیز تشبیه مشترک دارند) تحفه الاحرار جامی از نظر تنظیم ابواب و موضوعات دقیقا تقلیدی از مخزن الاسرار نظامی است؛ در تشبیهات نیز اگرچه ۵ درصد تشبیه مشترک در این دو اثر دیده می شود اما چنانکه از ارقام پیداست سهم تشبیه سازی نظامی بیشتر است و تحفه الاحرار از این حیث نیز نمی تواند بر مخزن الاسرار برتری داشته باشد. از نکات مهم دیگر، توجه هر دو شاعر به آوردن اوصاف انسانی در مشبه و آوردن اشیا و ابزار در مشبه به تشبیهات آنها است. این پژوهش همچنین ثابت می کند که هر دو شاعر بیشتر به تشبیهات حسی به حسی و عقلی به حسی و تشبیه مفرد گرایش دارند. غالب تشبیهات نظامی و جامی در این دو اثر از نوع تشبیه بلیغ است، نظامی بعد از تشبیه بلیغ به تشبیه مرسل و جامی به تشبیه مفصل علاقه مند بوده است.

کلمات کلیدی:
تشبیه, مخزن الاسرار, تحفه الاحرار, نظامی, جامی

صفحه اختصاصی مقاله و دریافت فایل کامل: https://civilica.com/doc/1734529/