سعید حسام پور - استادیار دانشگاه شیراز
کاووس حسنلی - دانشیار دانشگاه شیراز

دیر زمانی از مرگ خیام نگذشته بود که دیدگاه های متفاوت و حکایت ها و افسانه های متناقضی درباره زندگی و شخصیت خیام پدید آمد. برای نمونه در آثاری مانند تتمه صوان الحکمه، تاریخ الحکما، مرصاد العباد و ... می توان بخشی از این دیدگاه های گوناگون و گاه متضاد را دید. این تناقض ها در سده چهاردهم به گونه ای بسیار آشکارتر در پژوهش های محققان درباره خیام دیده می شود. در این مقاله کوشش شده، با در نظر گرفتن دو محور اساسی (اندیشه و شخصیت) در همه آثار پدید آمده درباره خیام رویکردهای متفاوت در زمینه خیام شناسی بررسی شود. به طور کلی می توان پنج رویکرد زیر را معرفی کرد: ۱- رویکردی که صادق هدایت آغازگر آن بود؛ ۲- رویکردی که با محمد علی فروغی و قاسم غنی شروع شد؛ ۳- رویکردی که با اثر صدیقی نخجوانی زیر عنوان خیام پنداری آغاز شد؛ ۴- رویکردی که با عباسعلی کیوان قزوینی در ایران پدید آمد. ۵-رویکردی که ف. دوبلوای فرانسوی آن را زیر عنوان «چهره ای داستانی از خیام» ارایه داد.

خیام, خیام شناسی, صادق هدایت, محمدعلی فروغی, صدیقی نخجوانی, کیوان قزوینی