وحید سبزیان پور - دانشیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی
محمدرضا سوری - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب دانشگاه رازی

متنبی و حافظ دو قله بلند ادب عربی و فارسی هستند که هر دو سر به قله کیوان و اوج آسمان دارند. هر دو به اخذ و اقتباس از آثار گذشتگان و فرآوری آن به شکلی بدیع و بی نظیر شهرت دارند. آثار هر دو برآیند تلاش های گذشتگان به اضافه معماری و طراحی جدید و بی بدیل به مدد قریحه و ذوق خداداد آنهاست. متنبی غزل را برای شروع به عنوان تشبیب در ابتدای قصاید خود آورده و انگیزه او در غزل سرایی، عرف و پسند مردم روزگارش بوده است، حال آنکه حافظ غزل سراست، حافظ عاشق است و هستی را طفیل عشق می داند، متنبی عشق را بیماری می پندارد. با این وجود هر دو گوینده بزرگ با دو هدف و نگرش متفاوت دست به غزل سرایی زده اند. حافظ سخت متاثر از ادب عربی است، بالطبع متنبی هم که جایگاه ویژه ای در ادب عربی دارد، مطمح نظر او بوده به گونه ای که در دیوان او یک مصراع از اشعار متنبی دیده می شود و مضامین بسیار نزدیک و شبیه به مضامین متنبی در غزلیات او دیده می شود که صاحب نظران به آن اشاره کرده اند. در این مقاله با نشان دادن برخی شباهت ها در اشعار این دو شاعر و نقد و مقایسه آنها، نظری گذرا به تفاوت غزلیات آنها از دریچه مضمون و نوع نگرش می اندازیم.

حافظ, متنبی, غزل