محمود درگاهی - عضو هیات علمی دانشگاه زنجان

مطابق چند فقره گزارش بسیار کوتاه از اندیشه و کرامت «اخی فرج زنجانی»، او یک زاهد قشری و تنگ نظر است که نان را به نرخ ایمان می دهد و بر سر مجلس اطعام خود یک مهمان ناخوانده غیر مسلمان را به سختی رسوا می سازد! در حالی که با امعان نظر در واژه «اخی» یعنی لقب اخی فرج زنجانی که او را در زمره «اخیان» و اهل مروت و جوان مردی می نشاند، تصویر دگرگونه ای از او پدید می آید که مهمان دوستی و بخشندگی و رازپوشی آیین اعتقادی اوست. این دوگانگی دشوار در شخصیت اخی فرج زنجانی، تناقض کوری را پدید می­آورد که گشودن آن از دو طریق ممکن است: نخست این­که در صحت آن گزارش ها تردید کنیم، و دیگر این­که ضبط برخی از نوشته­ ها را که به جای «اخی فرج»، «ابوالفرج» آورده اند بپذیریم.

اخوت, اخیان, فتوت, اخی فرج, ابوالفرج