مریم سلطان زاده یامچی - گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
محمد جعفری هرندی - دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ، دانشکده علوم انسانی، واحد یادگار امام (ره) دانشگاه ازاد اسلامی شهر ری،تهران، ایران) نویسنده مسوول . harandi_lawyer@yahoo.com
اصغر عربیان - . دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، الهیات علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران a-arabian@srbiau.ac.ir

احکام فقهی و مفاهیم کلی مترتب بر موضوعات است، در شرایط کنونی که تحولات سریعی در تمام شئون جامعه رخ داده و همچنان در حال رخ دادن است، بسیاری از مفاهیم نسبت بدان چه در گذشته متعارف بوده، نه تنها متفاوت، بلکه در پاره ای موارد، متباین است، به دلیل اینکه بیشتر موضوعات متخذ از عرف و جامعه است و فقها همراه حکم شرعی، موضوع آن را که تعیین و تعریف آن بر عهده آنها نبوده بیان کرده اند. حتی گاه به تعیین مصداق هم پرداخته اند و همین امر موجب گشته که تصور شود محدوده حکم شرعی همان موضوعی است که فقها بیان کرده اند و این دو جدایی ناپذیرند، در پی چنین تصوری مشکلاتی بوجود آمده که هم اکنون گریبان گیر جامعه فقاهتی است، لذا در این مقاله سعی شده است مواردی از موضوعات مشمول حکم شرعی به ویژه موضوعاتی که در کتب فقها تکرار و نهادینه شده اند بررسی شود و تغییر یا عدم تغییر آن ها از زمان وضع تا حال روشن گردد.

فقه, مصداق, ماهیات شرعی, ماهیات عرفی, فقها