حسین آهسته - اداره کل بهداشت، ایمنی، محیط زیست و پدافندغیرعامل وزارت نفت
محبوبه روح الهی - دانشگاه و بیمارستان بقیه الله
علیرضا جلالی فراهانی - دانشگاه و بیمارستان بقیه الله

زمینه و هدف: شبکه بهداشت و درمان در مناطق صنعتی از ارکان اساسی پیشگیری و مقابله با حوادث و بحران های شیمیایی هستند که ارتقاء سطح تاب‎آوری آنها از اهمیت به سزایی برخوردار است. برای نیل به این هدف نیاز به روش کاربردی و دقیقی برای ارزیابی و توانمند سازی این مراکز می‎باشد. مطالعه حاضر با هدف ارایه الگوی تاب آوری این مراکز در حوادث و بحران‎های شیمیایی انجام شد. روش ها: پژوهش حاضر یک مطالعه ترکیبی (کمی-کیفی) از نوع کاربردی است. در فاز نخست شاخص های ارزیابی تاب آوری با بررسی متون داخلی و بین المللی استخراج گردید و با استفاده از پنل نخبگی، مورد تایید روایی محتوایی قرار گرفت. سپس در فاز بعدی پرسشنامه بر اساس شاخص‎های استخراج شده طراحی و کمی سازی شد و مورد تایید خبرگان قرار گرفت. در نهایت با مشخص کردن معیارهای کمی برای تحلیل نتایج ارزیابی شبکه‎های بهداشت و درمان در حوادث و بحران های شیمیایی، الگوی ارزیابی و توانمند سازی سیستم بهداشت و درمان در حوادث و بحران‎های شیمیایی طراحی و ارایه گردید. یافته ها: بر اساس بررسی متون و روش ذکر شده، ۱۲ شاخص برای ارزیابی تاب آوری شبکه‎های بهداشت و درمان در حوادث و بحران‎های شیمیایی استخراج شد. روایی محتوایی (CVI بالای ۰/۸۷۵ و ۱CVR=) همه شاخص ها تایید گردید، آنگاه با استفاده از پرسشنامه میزان وزن هر شاخص در امتیاز کل ارزیابی (امتیاز ۱۰۰) مشخص گردید. روش‎های کمی سازی برای هر ۱۲ شاخص استخراج و طراحی شد و سپس توسط گروه متخصصین تایید گردید. در نهایت الگوی ارزیابی و توانمندی برای شبکه‎های مذکور تدوین شد. نتیجه گیری: طبق نتایج به دست آمده، الگوی تاب آوری شبکه‎های بهداشت و درمان در حوادث و بحران‎های شیمیایی، در تفکیک سه مرحله پیش، حین و پس از بحران در ۱۲ شاخص شامل: مخاطرات و تهدیدات شیمیایی، وضعیت سازه‎ها، مستندات (دستورالعمل‎ها و پروتکل‎ها)، ظرفیت و امکانات، آموزش، مانور (تمرینات)، سرمایه‎های انسانی، سیستم‎های مدیریتی، اتاق فرماندهی و مدیریت بحران، ارتباطات، تجزیه و تحلیل حوادث و ممیزی و پایش با زیرگروه‎های مربوطه ارایه گردید.

تاب آوری, شبکه بهداشت و درمان, شاخص های ارزیابی, حوادث و بحران های شیمیایی