اسفندیار آزاد مرزآبادی - دانشگاه بقیه الله( عج)
محمدحسین ضرغامی - دانشگاه بقیه الله( عج)
ابوالفضل زارعی - مرکز تحقیقات علوم رفتاری، پژوهشکده سبک زندگی، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، تهران، ایران

زمینه و هدف: یکی از دغدغه های انسان در عصر حاضر مقابله با تجربه استرس است. هدف اصلی پژوهش حاضر در گام اول طراحی و ساخت پرسشنامه­هایی برای گزارش دهی استرس بوده که در دو نسخه متفاوت خود گزارش دهی و دیگر گزارش­دهی انجام گرفته است؛ در قدم بعدی هدف، تعیین شاخص­های ذهنی و عینی در سنجش استرس بوده است. این پرسشنامه ها بر ­اساس تمرکز بر ویژگی­های جسمی، رفتاری و حرکتی صورت گرفته­اند. روش ها: جامعه پژوهش کارکنان یک دانشگاه نظامی در شهر تهران بودند و نمونه پژوهش در مرحله پایلوت ۳۰ نفر و در مرحله اصلی پژوهش، ۳۰۰ نفر تعیین شده­ است. در این پژوهش از پرسشنامه های محقق ساخته خود گزارش دهی و دیگر گزارش دهی استرس در کنار پرسشنامه استرس ادراک شده به عنوان ملاک استفاده شده است. برای بررسی شاخص های روانسنجی این پرسشنامه ها از دو نرم افزار SPSS۲۳ و AMOS۲۳ استفاده شد. برای بررسی ویژگی های روایی این پرسشنامه ها از ضریب همبستگی، تحلیل عاملی و شاخص اعتبار محتوا استفاده شد. یافته ها: گویه های این دو پرسشنامه بر اساس نظر متخصصین دارای روایی محتوای بالای ۷/۰ بودند. پرسشنامه های خود گزارش دهی و دیگر گزارش دهی استرس بعد از انجام تحلیل عاملی اکتشافی دارای سه عامل نشانه های جسمی، حرکتی و رفتاری بودند. تحلیل عاملی تاییدی نیز برازش مناسب مدل سه عاملی همبسته را نشان داد. ضریب روایی ملاکی برای پرسشنامه های خود گزارش دهی و دیگر گزارش دهی استرس با ملاک قرار دادن پرسشنامه استرس ادراک شده به ترتیب برابر با ۴۴/۰ و ۲۸/۰ بود (۰۱/۰>p). ضریب همسانی درونی برای پرسشنامه های خود گزارش دهی و دیگر گزارش دهی استرس به ترتیب برابر با ۷۰/۰ و ۶۹/۰ به دست آمده است. دو نیمه کردن آزمون نیز پایایی پرسشنامه های خودگزارش دهی و دیگر گزارش دهی استرس را در سطح (۰۱/۰>p) نشان داده است. نقطه برش برای نمره کل پرسشنامه های خودگزارش دهی و دیگر گزارش دهی استرس به ترتیب برابر با ۹۰ و ۱۱۴ به دست آمده است. نتیجه گیری: طبق نتایج به دست آمده، دو پرسشنامه خود گزارش دهی و دیگر گزارش دهی طراحی شده دارای روایی و پایایی مناسبی هستند و می توان از آنها در فرآیند سنجش میزان استرس و غربال افراد دارای استرس آسیب زا و استرس عادی استفاده کرد و به عنوان یک شاخص عینی و ذهنی مناسب در سنجش میزان استرس مطح می­گردند.

استرس, شاخص های عینی, شاخص های رفتاری, پرسشنامه