خسرو جدیدی
علیرضا صادقی پور
مصطفی نادری
مهران حقیقی
پرویز رفیع زاده

اهداف: تماس چشم با گاز خردل (موستارد) به تخریب شدید می­ انجامد. آثار تاخیری گاز خردل بر چشم تاکنون به­ صورت جزیی توضیح داده نشده است. مطالعه حاضر با هدف تشریح تاثیرات هیستوپاتولوژیک و ایمونوپاتولوژیک گاز خردل بر چشم و تلاش برای یافتن توجیهی برای این آثار انجام شد.   روش­ ها: این مطالعه توصیفی- موردی بین سال­ های ۷۶ تا ۸۶ روی نمونه­ های قرنیه و ملتحمه ۲۲ مصدوم شیمیایی مبتلا به کراتوپاتی تاخیری ناشی از گاز خردل که نیازمند به درمان جراحی بودند، در بیمارستان بقیه­ ا...(عج) شهر تهران انجام شد. افراد به­ روش نمونه ­گیری ساده انتخاب شدند. در ۷ مورد هر دو چشم تحت عمل جراحی قرار گرفتند و جمعا ۲۹ نمونه به بخش پاتولوژی تحویل شد. ۲۹ نمونه برداشته­ شده از لیمبوس توسط میکروسکوپ نوری، ایمونوفلورسنس و الکترونی بررسی شد.   یافته ­ها: بررسی­ های هیستولوژیک نشان­ دهنده التهاب مزمن بود. پیش­روی اپی­تلیوم ملتحمه بر قرنیه، نازک­شدن اپی­تلیوم و کاهش سلول­ ‎های گابلت در ملتحمه، شایع­ ترین یافته ­های میکروسکوپ نوری بودند، در حالی که در میکروسکوپ الکترونی ادم قرنیه، تخریب غشای پایه و واکوئلیزاسیون سیتوپلاسم یافته­ های بارز بودند. نتایج بررسی با میکروسکوپ ایمونوفلورسنت غیراختصاصی بود. نتیجه­ گیری: هیچ یافته اختصاصی و تشخیصی در بررسی هیستوپاتولوژیک یا میکروسکوپیک برای آثار سوء تاخیری گاز خردل در چشم وجود ندارد. براساس مشاهدات ما، ایمنی سلولی یا هومورال نمی توانند تمام آثار تخریبی ناشی از گاز خردل را توجیه کنند. به­ نظر می­ رسد اثر آلکالیزان اولیه گاز خردل بر سلول، اساس آسیب­ زایی تاخیری آن باشد.

Keywords: Mustard Gas, Pathology, Eye