الناز آذرتاج - دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی
علی رسول زاده - دانشگاه محقق اردبیلی- دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه مهندسی آب
علی اصغری - دانشگاه محقق اردبیلی، انشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه زراعت و اصلاح نباتات
اباذر اسمعلی - دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه مرتع و آبخیزداری

فرسایش خاک یکی از مشکلات اساسی زیست­محیطی در کشورهای در حال توسعه ازجمله ایران می­باشد و می­تواند آثار مخربی بر اکوسیستم داشته باشد. این پژوهش به منظور بررسی تاثیر پوشش سنگ­ریزه­ای در شیب­های مختلف بر روی رواناب و هدر­رفت خاک، در مراتع تخریب یافته­ی بالا­دست سد انحرافی الماس در حوزه آبخیز پل الماس اردبیل صورت گرفت. بدین منظور بعد از بررسی­های میدانی در منطقه مورد پژوهش، سه طبقه شیب (شش، ۱۵ و ۲۲ درصد) در منطقه شناسایی شد. در هر طبقه شیب، تیمارهایی با پوشش سنگ­ریزه صفر، ۱۰، ۲۰ و ۳۰ درصد مد نظر قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی اجرا شد. نتایج نشان داد بیشترین حجم رواناب، مقادیر خاک هدررفته، غلظت رسوب وضریب رواناب مربوط به تیمار شاهد (بدون پوشش سنگی) در شیب ۲۲ درصد و کمترین آن­ها مربوط به تیمار ۳۰ درصد پوشش سنگی در شیب شش درصد می­باشد. همچنین نتایج نشان داد با به کار بردن ۳۰ درصد سنگ­ریزه، حجم رواناب تولیدی نسبت به تیمار شاهد (بدون پوشش سنگی) ۹۶ درصد و هدر رفت خاک ۵۱۹ درصد کاهش یافت. از طرفی بر اساس یافته­های پژوهش، حجم رواناب تولیدی در شیب ۲۲ درصد، حدود ۳۷ درصد نسبت به شیب ۱۵ درصد و ۱۰۷ درصد نسبت به شیب شش درصد بیشتر بود. در مجموع پوشش ۲۰ تا ۳۰ درصدی سنگ­ریزه و در شیب های کمتر از ۱۵ درصد بیشترین تاثیر در کاهش هدررفت خاک، غلظت رسوب و حجم رواناب را داشت.

Sediment yield, Runoff coefficient, Gravel fragment coverage, Soil loss