روح الله آهنگران - پژوهشگر سطح چهار حوزوی و دانش آموخته دکتری فقه و حقوق دانشگاه آزاد اسلامی و احد تهران مرکزی
رضا دانش نیا - وکیل پایه یک دادگستری

در بین طرق اثبات دعوا، علم قاضی جایگاه ویژه ای دارد. علم قاضی و اقناع وجدانی او، به عنوان یکی از طرقاثبات دعاوی اعم از جزایی و مدنی، مورد توجه مقنن قرار گرفته است. قاضی در رسیدگی خود باید به علمبرسد تا اقدام به صدور رای نماید. منظور این است که قاضی به کمک ادله دیگر (که در قوانین آیین دادرسیمذکور است) باید به علم رسیده و اقناع وجدان پیدا کند و نهایتا به صدور رای اقدام نماید. به عبارت دیگرگواهی یا اقرار یا قسم باید کاشف از حقیقت باشد و حقیقت را روشن نماید و قاضی به اقناع وجدان برسد و درنهایت اقدام به صدور رای نماید. در پژوهش حاضر به دنبال این بودیم که آیا علم قاضی مستقل از سایر ادلهمعتبر است یا اینکه مقوم بر ادله های دیگر است. نتیجه حاصل اینکه با توجه به رویه موجود براساس حکمدادسرای انتظامی قضات، علم قاضی مقوم بر ادله های دیگر است، هر چند در اینباره بینات فقهی متضاد وجوددارد.

علم قاضی، ادله اثبات دعوا، رویه قضایی، حقوق ایران، فقه امامیه