حمیده صحرائیان - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
سید علی صفوی - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
وحید حسینی نوه - گروه گیاه پزشکی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج
مهدی ضیاء الدینی - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ولی عصر رفسنجان، رفسنجان

کرم گلوگاه انار Ectomyelois ceratoniae ، یک آفت کلیدی در باغ های انار در ایران است. استفاده از ترکیبات فرار گیاهی به­عنوان یکی از عوامل موثر در تغییر رفتار حشرات است که گامی مهم در مبارزه با آفات و در نتیجه کاهش مصرف آفت­کش ها و کاهش خطر برای انسان و محیط­زیست است. در این راستا، ترکیب­های آلی فرار از شاخ و برگ و میوه درختان انار رقم های کدرو، رباب و شیرین­شهوار جمع­آوری و با روش کروماتوگرافی گازی- طیف­سنجی جرمی (GC-MS) شناسایی شدند. به ترتیب، در شاخ و برگ این رقم­ها ۱۷، ۳۳ و ۲۴ و در میوه آنها ۴۲، ۲۳ و ۲۶ ترکیب آلی فرار شناسایی شد. فراوان­ترین ترکیب شناسایی شده در شاخ و برگ و میوه رقم کدرو به­ترتیب ۲,۶-Dimethoxyphenol (۰۱%/۵۱) و ۶- Aza-۵,۷,۱۲,۱۴-tetrathiapentacene (۹۲%/۳۶) بود. این ترکیبات به­ترتیب در شاخ و برگ و میوه رقم رباب، Bis (۲-ethylhexyl) phthalate (۳۷%/۴۶) و ۶-Aza-۵,۷,۱۲,۱۴-tetrathiapentacene (۲۴%/۳۲) و در شاخ و برگ و میوه رقم شیرین­شهوار، ۹,۱۷-Octadecadienal, (Z)- (۶۲%/۲۷) و Benzoic acid, ۲,۵-bis (trimethylsiloxy) -trimethylsilyl ester (۲۵%/۴۶) از ترکیبات اصلی بود. بررسی پاسخ بویایی ماده های جفت­گیری­کرده کرم گلوگاه انار در تونل باد نشان داد که حشره های ماده از نظر آماری به­صورت متفاوت به بوی شاخ و برگ و میوه ارقام کدرو، رباب و شیرین­شهوار درختان انار جذب می­شوند. نتیجه این پژوهش می­تواند در توسعه روش­های مدیریت بر اساس به­کارگیری مواد پیام­رسان شیمیایی همانند شکار انبوه، دورکردن کرم گلوگاه انار و یا جلب دشمنان طبیعی آن استفاده شود.

کروماتوگرافی گازی, طیف سنجی جرمی, بویایی سنجی, ترکیب های آلی فرار, کرم گلوگاه انار