علی افشاری
معصومه غلامی
شعبان علی مافی پاشاکلایی
غلام علی عبدالهی آهی

مورچه ها با حمایت از شپشک ها در مقابل دشمنان طبیعی، می توانند مهار زیستی آن ها را مختل نمایند. این پژوهش در سال ۱۳۸۹ و با هدف بررسی تاثیر مورچه ی SantschiLasius turcicus بر میزان تغذیه و واکنش تابعی کفشدوزک استرالیایی روی نهال های نارنج در یک باغ مرکبات در شهرستان ساری انجام گرفت. یک عدد لارو سن سوم یا کفشدوزک ماده ی دو تا سه روزه به همراه تراکم مشخصی از مورچه های کارگر (شامل صفر، ۲، ۴، ۶، ۸ و ۱۰ عدد) روی یک عدد برگ آلوده به تراکم معینی از پوره های سن سوم شپشک استرالیایی (شامل ۵، ۱۰، ۱۵، ۲۰، ۲۵، ۳۰، ۳۵، ۴۰، ۴۵ و ۵۰ عدد) محبوس شدند. پس از گذشت ۲۴ ساعت، مورچه و کفشدوزک روی برگ حذف شدند و پس از شمارش تعداد شپشک های خورده شده روی هر برگ، پارامترهای واکنش تابعی با استفاده از مدل جستجوی تصادفی راجرز تخمین زده شدند. نتایج نشان داد که حضور مورچه روی نهال های آلوده به شپشک استرالیایی به کاهش تغذیه ی لاروهای سن سوم و حشرات ماده ی کفشدوزک استرالیایی از این شپشک منجر شد. با افزایش تراکم مورچه از صفر (شاهد) به ده عدد در هر برگ، میانگین تغذیهی لاروهای سن سوم و حشرات مادهی کفشدوزک به ترتیب از ۸۹/۳ به ۵۵/۱و از ۲۲/۳ به ۷۸/۱ عدد شپشک در روز کاهش یافت. شکل منحنی واکنش تابعی تحت تاثیر حضور مورچه قرار نگرفت و در تمام تیمارها از نوع دوم بود. اما مقادیر پارامترهای واکنش تابعی تحت تاثیر حضور مورچه قرار گرفتند به طوری که با افزایش تراکم مورچه از صفر به ده عدد در هر برگ، نرخ حمله در لاروهای سن سوم از ۱۴۳/۰ به ۰۰۹/۰ و در کفشدوزکهای ماده از ۰۹۰۵/۰ به ۰۰۰۲/۰ کاهش یافت. همچنین با افزایش تراکم مورچه، زمان دستیابی در لاروهای سن سوم از ۸۴/۶ به ۷۹/۱۰ ساعت و در کفشدوزک های ماده از ۳۶/۷ به ۰۴/۱۰ ساعت افزایش یافت. با توجه به اثرات منفی این مورچه بر میزان تغذیه و واکنش تابعی کفشدوزک استرالیایی، حضور آن روی درختان مرکبات در برنامه های مهار زیستی و مدیریت تلفیقی شپشک استرالیایی در باغ­ های مرکبات شمال ایران باید مورد توجه قرار گیرد.

Icerya purchasi, biological control, Mutualistic ants, Functional response