سارا اللهیاری - دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

تعزیه، از سنت های آیینی و رسوم ملی-مذهبی نسبتا کهن و معرف بخشی از هویت دینی دیرپای مردم ایران است. بی شک، این پدیده مانند سایر پدیدههای فرهنگی، تحت تاثیر زمینهها، شرایط و ظرفیتهای فرهنگی و نیازها و ضرورتهای اجتماعی-تاریخی پا به عرصه وجود نهاده، رشد و تطور یافته و دوام و بقا پیدا کرده است. تعزیه به عنوان اجرایی آیینی با قدمتی طولانی که شیوه نوین آن از صفویه شکل گرفت و در قاجاریه رواج یافت، همواره سعی در تعامل با مخاطب عام برای انتقال مفاهیم و تاثیرگذاری بیشتر داشته است. کثرت مولفه ها، تنوع اشکال، لایههای معنایی متراکم، وجهه نمادین و درنتیجه، قابلیت تفسیرپذیری بالای این آیین موجب شده است تا محققان به ناچار برای کاوش در ابعاد مختلف آن از رویکردهای مطالعاتی متعددی بهره گیرند. براین اساس، مسئله اصلی پژوهش این است که چه ارتباط دوسویه ای میان مخاطب و فضای تعزیه برقرار است. همچنین مکان تعزیه چه تاثیری در انتقال مضامین آن و ارتباطش با مخاطبان دارد. هدف در این پژوهش آن است تا نقش مخاطب در اجرا و همچنین ارتباط بین مخاطب و اجراگر را مورد بررسی قرار دهد. روش این پژوهش توصیفی-تطبیقی و گردآوری اسناد، با شیوه کتابخانه ای انجام شده است. در نتیجه گیری باید اذعان داشت که مخاطب شبیه خوانی در جریان اجرای تعزیه، نه تنها عنصری منفعل و جدای از اجرا نیست، بلکه از این طریق بستری فراهم می شود که به فاعل کنش مند تبدیل شده و طیف متنوعی از مشارکت را تجربه کند.

فضا, تعزیه, پدیدارشناسی, نمایش, آیینی و سنتی