علیرضا توکلی - موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات،آموزش وترویج کشاورزی
محمد خرمیان - عضو هیات علمی بخش تحقیقات فنی و مهندسی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی دزفول، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی
جواد قاسمی - استادیار، موسسه آموزش و ترویج کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

به منظور انتقال دانش، افزایش تولید و بهره وری آب در سطح مزارع بهره برداران، پژوهش در قالب ۵۲ سایت الگوئی برای ۵۰۴ هکتار از اراضی احیا شده طرح ۵۵۰هزار هکتاری دشت های خوزستان و ایلام در شهرستان های دزفول، شوش، شوشتر و اندیمشک طی سال های زراعی ۹۸-۱۳۹۶ اجرا شد. این فعالیت ها در قالب بسته های تکنیکی (اصلاح آرایش کشت، تغذیه کودی متعادل، کشت نشائی، طول بهینه جویچه و یا نوار، انتخاب ارقام مناسب، حفظ بقایا با خاک ورزی حفاظتی و مدیریت آبیاری) متناسب با محصولات مختلف انجام گردید. محصولات منتخب شامل گندم، ذرت، کلزا، چغندرقند، ماش، پیاز، کلم، کاهو، بادمجان، لوبیا و مرکبات بود. در کنار سایت های الگوئی، مزارع شاهد که تحت مدیریت مرسوم قرار داشتند، نیز مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفتند. نتیجه مقایسه میانگین ها در تیمار مدیریت برتر (سایت اصلی) با مدیریت مرسوم (شاهد) توسط آزمون t، حاکی از وجود تفاوت معنی دار در افزایش عملکرد و بهبود بهره وری آب بود. نتایج این نشان داد که در صورت فراگیر شدن نتایج، می توان انتظار داشت که میزان کل تولید محصولات حتی با کاهش مصرف آب آبیاری، افزایش یابد. میزان افزایش قابل انتظار تولید در سایت های اصلی نسبت به پیرامونی بین ۵ تا ۶۴ درصد و میزان افزایش بهره وری در سایت های اصلی نسبت به پیرامونی بین ۵/۴ تا ۶/۹۳ درصد بسته به نوع محصول بوده است. بنابراین، با توجه به ماهیت سایت های الگویی که توام با مشارکت بهره برداران در فرآیندهای فراگیری و بهکارگیری تکنیک ها است، بکارگیری نتایج تحقیقات در مزارع بهره برداران می تواند به جبران خلا عملکرد، کاهش مصرف آب و ارتقای بهره وری آب کمک نماید.

افزایش تولید, ترویج کشاورزی, سایت الگویی, کاهش مصرف آب