سعید نجفی نژاد - محقق رسمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، نجف آباد، ایران

از اواسط دوره قاجار تعاملات ایران با دنیای غرب به صورتی جهشی توسعه پیدا کرد. مواجهه فرهنگ سنتی ایران با فرهنگ اروپایی، ره آوردهای زیادی داشت. جامعه ایران هرچند در رویارویی با پیشرفت های غربی به دنبال ارتقاء اوضاع مملکت در ابعاد مختلف آن بود اما در اکثر این خواسته های معقول خود با ناکامی مواجه شد و به دلیل فراهم نبودن زیرساخت ها و عدم تناسب شرایط ایران با نسخه های توسعه که برای آن پیچیده می شد، به نقطه مطلوب خود نرسید. در کنار مزایای آشنایی با تمدن نوین غربی برای ایجاد تحولات مثبت، آسیب هایی نیز در زمینه های مختلف، ازجمله عرصه تعلیم و تربیت متوجه فرهنگ کشور شد. در زمینه تحول در آموزش نیز هرچند تلاش های زیادی صورت گرفت اما در عمل، توفیق چندانی حاصل نشد. این پژوهش با نگاهی انتقادی به تحولات رخ داده در نظام آموزش در ایران عصر قاجار، قصد دارد چرایی به ثمر نرسیدن برنامه های حکومت برای توسعه بخش آموزش کشور را بررسی کرده و پیامدهای اقدامات در این زمینه را مورد کنکاش قرار دهد. به نظر می رسد مهم ترین مشکل در عدم دستیابی به فرجام مدنظر در این ساحت، ناسازگاری فرهنگ ایران در آن دوره با تحولات مدنظر است. نوشتار حاضر با استفاده از داده های کتابخانه ای و به روش توصیفی تحلیلی این موضوع را بررسی خواهد کرد.

قاجار، آموزش، تحولات آموزشی، مدارس نوین، دارالفنون