مریم اسمعیلی - دانشیار مهندسی صنایع، دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
شهلا زندی - دانشجوی دکتری مهندسی صنایع، دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

هدف: محیط زیست و مسائل مربوط به آن، از جمله مباحث به‎روز و دغدغه‎های امروزه سیاست‎گذاران، سازمان‎ها، کسب‎وکارها و حتی مردم عادی است. مدیران اغلب کسب‎وکارها به دلایل گوناگونی از جمله فشارهای دولتی، خواسته‎های مردمی، افزایش سهم بازار خود و ...، در زنجیره‎های تامین خود مسائل زیست‎محیطی را در نظر می‎گیرند. در این مقاله دو نوع زنجیره تامین سبز و غیرسبز سه سطحی شامل تامین‎کننده، تولیدکننده و خرده‎فروش با توجه به مداخله دولت در مقدار و قیمت محصولات سبز و غیر سبز بررسی شده است. روش: در این پژوهش، نقش دولت به‎منزله رهبر، برای رسیدن به کاهش هزینه‎های اقتصادی و زیست‎محیطی و افزایش شاخص رفاه اجتماعی با تعیین تعرفه‎هایی برای هر دو زنجیره بر اساس بازی استکلبرگ، به‎شکل مدل برنامه‎ریزی غیرخطی با محدودیت‎های چهار‎سطحی ارائه می‎شود؛ به‎طوری‎که ابتدا تعرفه‎ها (برای زنجیره‎های تامین محصول سبز به‎صورت پرداخت یارانه و برای محصول غیرسبز به‎صورت دریافت جریمه) از سوی دولت تعیین شده؛ سپس بر اساس تعرفه‎ها، مقدار و قیمت محصولات توسط خرده‎فروش، تامین‎کننده و تولید‎کننده مشخص می‎شود. یافته‎ها: برای تشریح مدل، مثال‎های عددی آورده شده است و تحلیل حساسیت روی میزان اهمیت دولت به هر یک از اهداف خود (کاهش هزینه‎های اقتصادی و زیست‎محیطی و افزایش شاخص رفاه اجتماعی) و تاثیر آن بر سود حاصل و تعرفه‎های وضع شده برای زنجیره‎های تامین بررسی شده است. نتیجه‎گیری: نتایج نشان می‎دهد که سود اعضای زنجیره تامین به‎طور چشمگیری وابسته به تعرفه اعمال شده توسط دولت است. همچنین بهترین توازن بین کاهش هزینه‎های اقتصادی و محیطی و افزایش رفاه مشتریان، هنگامی به‎دست می‎آید که دولت برای همه آنها اهمیت یکسانی قائل شود؛ به این معنا که تا حد ممکن می‎تواند هر سه هدف خود را برآورده سازد.

قیمت‎گذاری, زنجیره تامین سبز, مداخله دولت, نظریه بازی, تعرفه