حسین رضا کشاورزقدیمی - پژوهشگر دکتری ، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
منوچهر طبیبیان - استاد ، گروه شهرسازی، دانشکده شهرسازی پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. نویسنده مسئول.
مریم معینی فر - استادیار، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.

حس مکان از هر دو بعد فیزیکی و روانی به پیوند فرد با مکان منجر می شود و دلبستگی به مکان را در وی ایجاد می نماید. اگرچه موضوع حس مکان، موضوع تازه ای نمی باشد؛ در سال های اخیر لزوم توجه به آن از زوایای تازه ای مورد تاکید قرار گرفته است. جهان در عضر حاضر تجربه رشد و استفاده فراوان از رسانه های مجازی را شاهد است. این موضوع روی ابعاد متنوعی از زندگی تاثیرگذار می باشد، از جمله حس مکان. هدف این پژوهش تحلیل حس مکان در فضاهای عمومی در عصر رسانه های مجازی و ارائه یک مدل نظری مدون می باشد تا به وسیله آن بتوان به ارتقای حس مکان شهروندان در فضاهای عمومی کمک نمود. در پاسخ به پرسش اول- مهم ترین عوامل تاثیرگذار در حس مکان در فضاهای عمومی واقعی و مجازی کدامند- روش فراتحلیل کیفی استفاده می گردد. برای پاسخ به پرسش دوم- حس مکان استفاده کنندگان از فضای عمومی مرکز شهر رشت چگونه بوده و در دهه اخیر چه تغییری داشته است- نیز روش نظریه زمینه ای به کار برده می شود. نوآوری پژوهش هم از جنبه موضوع و هم روش پژوهش می باشد. نتایج نشان می دهد گسترش فضاهای مجازی در تغییر حس مکان شهروندان در فضاهای اجتماعی عینی به طور موثری تاثیر داشته است. این تاثیر در هر سه بعد فعالیت، کالبد و معنا در فضاهای شهری وجود داشته و در غالب مولفه های مردم واری، معنا، کالبدی، عملکردی، زیست محیطی، هنر و زیبایی، غیرفیزیکی و فیزیکی به وقوع می پیوندد. فضای عمومی مرکز شهر رشت نیز در دهه اخیر شاهد دعوت کنندگی و مکث بیشتر و بروز رفتارهای جدید بوده است. مقولاتی از جمله پذیرش دیگری، هویت مندی، پاتوق و... علل و پیامدهای این موضوع را می سازند. همچنین گسترش رسانه های مجازی بر روابط متقابل افراد و فضا و از این رو حس مکان در یک مکان جغرافیایی موثر بوده و با قرارگرفتن در هسته مرکزی نظریه زمینه ای می تواند ارتباط بین مقولات و مفاهیم را قابل شناسایی نماید.

حس مکان, فضاهای عمومی, فضاهای مجازی, نظریه زمینه ای