حمیدرضا دهقان - دکتری روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
فرشته باعزت - دانشیار گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
فاطمه مومنی - دکتری روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

هدف پژوهش حاضر اثربخشی آموزش کنترل تکانه بر حل مسئله، احساس ناکامی و کفایت اجتماعی نوجوانان دارای اختلال رفتاری بود. روش پژوهش تجربی از نوع آزمایشی و طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دبیرستان شهرستان نوشهر در سالتحصیلی ۹۶-۹۵ بودند که تعداد آنها ۲۰۶۰ نفر بودند. نمونه پژوهش شامل ۳۶ دانش آموز با اختلال رفتاری بودند که به صورت تصادفی ساده از میان دانش آموزان دارای اختلال رفتاری انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. برای جمع آوری داده از چک لیست تجدیدنظرشده مشکلات رفتاری، فرم کوتاه پرسشنامه حل مسئله اجتماعی، پرسشنامه احساس ناکامی و آزمون کفایت اجتماعی استفاده شده است. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد آموزش کنترل تکانه در گروه آزمایش با افزایش حل مسئله مثبت و منطقی و کاهش حل مسئله منفی، تکانشی، اجتنابی، احساس ناکامی و افزایش کفایت اجتماعی نوجوانان دارای اختلال رفتاری همراه بوده است. بحث و نتیجه گیری: آموزش مهارت کنترل تکانه به نوجوانان دارای اختلال رفتاری توانایی کنترل رفتار مخرب خویش را می دهد که این عمل می تواند رفتار تکانشی و مخرب آنان را کاهش داده و مهارت های صحیح حل مسئله را افزایش دهد که این به نوبه خود می تواند در بلندمدت روابط با همسالان را اصلاح کند که نهایت احساس ناکامی آنان را کاهش دهد که نتیجه آن،افزایش احساس کفایت اجتماعی آنان است. در پایان بر اساس یافته های این پژوهش پیشنهاد می شود که اثربخشی آموزش کنترل تکانه بر سایر مشکلات بین فردی و تحصیلی و نوجوانان بررسی شود.

حل مسئله, احساس ناکامی, کفایت اجتماعی, اختلال رفتاری