محمدعیسی جعفری - کارشناسی ارشد عرفان و تصوف

به لحاظ شواهد تاریخی دغدغه رویت خدا به قبل از اسلام مربوط می شود. در اسلام نیز رویت خدا از همان آغاز دعوت به یگانه پرستی، یکی از دلمشغولی های اصلی دعوت شدگان بود. دیده نشدن خدای یگانه، در مقابل دیده شدن بت های مشرکان، دستاویزی برای مشرکان و معاندان در رهزنی تازه مسلمانان بوده است. اما جدای از این جدال که چندان دوام نداشت، خداپرستان و متفکران اسلامی نیز با یکدیگر بر سر این مسئله جدال داشته اند. مهم ترین مدافعان رویت در بین امت اسلامی، اشاعره هستند. آنان علاوه بر استناد به شواهدی از قرآن و روایات به توجیه عقلانی آن نیز پرداخته اند. در این بین روشن نبودن دیدگاه عرفا و نیز شباهت های ظاهری بین آنان و اشاعره در برخی مسائل، زمینه را برای پیونددادن آنان به اشاعره و به نحوی دنباله رو اشاعره قلمداد کردن آنان مساعد ساخته است. این نوشتار در صدد مقایسه دیدگاه اشاعره در این زمینه با نظرات ابن عربی است که پایه گذار و خبیر بی بدیل عرفان نظری شناخته می شود. برای این کار ابتدا نظرات و ادله اشاعره معرفی و سپس سخنان ابن عربی در این زمینه تبیین شده است. در پایان نیز علاوه بر بررسی چند عبارت دوپهلوی ابن عربی، به نقدهای او بر اشاعره اشاره شده است.

رویت خدا, اشاعره, ابن عربی, رویت حسی, مشاهده قلبی