محمود شفیعی - عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه مفید

مسئله پژوهش حاضر این است که: بر اساس آموزه‎های قرآنی و روایی، عدالت سیاسی چه نسبتی با برابری سیاسی مطرح در نظام‎های مردمسالار دارد؟ پاسخ این است که برابری مطرح درنظام‎های مردمسالار درسه عرصه فلسفی (مقدمه و زمینهساز برابری سیاسی)، سیاسی و غیرسیاسی (لازمه‎ برابری سیاسی) با روح آموزه‎های دینی هماهنگ است؛ درعینحال، تفسیر دینی از برابری سیاسی و نیز برابری غیرسیاسی ملازم با برابری سیاسی، تفاوت‎هایی جزئی با برابری مطرح در نظام‎های مردم‎سالار دارد. بهمنظور اثبات فرضیه، دوآموزه‎‎ کلامی فقهی «اباحه» و «عدم ولایت» مبنای تحلیل قرآنی روایی قرار گرفته است. آن روی سکه، اصل اباحه مشروعیتیابی توافقات اجتماعی شهروندان جامعه‎ دینی، برای تنظیم قواعد عمومی جامعه است و اینکه قوانین دولتی زمانی مشروع است که افزون بر هماهنگی با قوانین مصرح شرعی، از خواست مردم سرچشمه گیرد. همچنین اصل عدم ولایت، بیانگر مشارکت حداکثری مردم در اداره‎ سیاسی، عدم دخالت دولت در حوزه‎ خصوصی و نظارت مردم بر تصمیمهای سیاسی است. آموزه‎های دینی هماهنگ با دو اصل یادشده، برابری ذاتی انسان‎ها را تایید میکنند، ولی در برابری سیاسی، بین حاکمیت و حکومت تفاوت قائل‎اند و در برابری‎های اقتصادی و اجتماعی، همراه با تایید برابری نسبی مطرح در نظام‎های مردمسالار، از آن فراتر رفته، با قاطعیت تمام وظایف گسترده‎ای را متوجه جامعه و حکومت میسازند.

عدالت سیاسی, مردم سالاری, برابری سیاسی, اباحه, عدم ولایت