ندا شفیقی - دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

عیدی سازی گونه ای از چاپ دستی است که در اواخر دوره  قاجار به وجود آمد، رواج یافت و در نهایت از بین رفت. در این شیوه، نقش های مختلف صحنه های مذهبی، حماسی، حکایت های  عاشقانه و داستان های عامیانه با استفاده از قالب های چوبی بر روی کاغذ چاپ می شدند و این نمونه ها به صورت کارت و به عنوان عیدی در مکتب خانه ها به شاگردان هدیه داده می شد. آن چه امروز در اختیار ماست فقط برخی از قالب های عیدی سازی است که بر اثر استفاده پی درپی و مرور زمان فرسوده شده اند. هدف از پژوهش حاضر، معرفی این هنر مردمی و بررسی فضای تصویری و ساختاری نقش های آن است تا از این رهگذر آشنایی بیشتری با یکی از میراث های سنتی و هنر ایرانی به دست آید.  یافته های پژوهش نشان می دهد؛ تصویرهای عیدی سازی با دارا بودن ویژگی زیبایی شناختی ساده و مضامین عامه پسند، بخشی از باورها و سللیقه های  مردم دوره  قاجار را ب نمایانند که در قالب هنری غیر رسمی به پدیدار شده است و اجزای تشکیل دهنده آن نیز در خدمت ماهیت و عملکرد این هنر قرار گرفته اند. خط به عنوان عنصر اصلی ساختار باسمه ها، نقشی اساسی در شکل گیری ارزش های بصری این نقش ها ایفا می کند و محدودیت های تکنیکی را در قالب نقش هایی چون تیرگی، روشنی، بافت، ریتم و نقش پردازی جبران می نماید. روش پژوهش  توصیفی- تحلیلی است و گردآوری اطلاعات  با تکیه بر منابع کتابخانه ای و مشاهده آثار انجام پذیرفته است.

کلیدواژه ها: عیدی سازی, چاپ دستی, ارزش های بصری, عصر قاجار