نسرین پورعیدی وند - گروه مرمت بنا و احیاء بافت های تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
غلامرضا کیانی ده کیانی - گروه مرمت بنا و احیاء بافت های تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

فراورده های معماری و عناصر و اجزاء وابسته به آن تحت تاثیر شرایط فرهنگی، نیازها، تجربیات فنی جامعه، خلاقیت ها و عوامل متعدد دیگری تولید می شوند و در گذر زمان تکامل می یابند. درها و دروازه های تاریخی بدلیل نقش امنیتی، اهمیت کارکردی، جنس مصالح و موقعیت قرارگیری در فضاهای معماری و معماری شهری اولین اهداف و مهمترین بخش هایی از مستحدثات بوده اند که در مواقع بحرانی دچار نا امنی، ضایعه و تخریب می شدند، این مهم موجب تکامل و تکوین درها و دروازه های ابتدایی تا ورودی های مفصل معمارانه گردیده است. به همین دلیل از درها و دروازه های تاریخی تعداد قابل توجهی باقی نمانده است. از سویی تغییرات ناشی از توسعه و تخریب در دهه های اخیر نیز بسیاری از بقایای شهرها و مجموعه های معماری و درها و دروازه ها را تخریب یا دچار دگرگونی کرده است. برهمین اساس موضوع تکوین درآیگاه در معماری ایرانی موضوعی کمتر شناخته شده است. مقاله حاضر برآنست تا با اتکای به یافته های باستان شناسی به بررسی تغییر و تحولات شکلی درآیگاه از اولین نمونه های به دست آمده تا دوره ساسانی بپردازد. تلاش بر این بوده است تا با استفاده از گزارشات باستانشناسی، مستندات و نمونه های محدود به جا مانده تغییر و تحولات درآیگاه را در محدوده زمانی مورد اشاره رهگیری و برجسته نماید.

درآیگاه, ورودی, درگاه, در, دروازه