سیده میترا هاشمی - کارشناس ارشد مطالعات معماری ایران از دانشگاه شهید بهشتی

دانسته های ما از بازار کرمانشاه و تاریخ ساخت و چگونگی شکل گیری و گسترش آن اندک است و تاکنون هیچ پژوهش جدی در این باره نشده است. بخش هایی از بازار اکنون از میان رفته و بخش های باقی مانده نیز تغییر فراوان کرده است. از کهن ترین بخش بازار که یادگار دوره زندیه بود، اثری باقی نیست. بازار قاجاری شهر نیز که در گذشته از دروازه شرقی تا دروازه غربی شهر گسترده بود، با ساخت خیابان هایی در دوره پهلوی چند پاره شد. بخش های شرقی و غربی آن به تدریج آسیب های بسیار دید یا کاملا از بین رفت. محدوده این پژوهش بخش میانی بازار شهر است که امروز باقی است. این بخش از بازار نیز تغییر فراوان کرده است؛ آنچه مانده نام بناهای بازار است که در اقوال مردم شهر باقی است. اهالی شهر اغلب بناهای بازار را به نام بانیان آن می شناسند. در این پژوهش براساس نام بانیان بناهای بازار، از جمله سراها و تیمچه ها و کاروان سراها و مساجد و حمام، و...، تاریخ ساخت این بناها را در متون، اسناد، و آثار باقی مانده می جوییم و سپس با شناخت تاریخ ساخت بناهای موجود هر راسته گمانه هایی برای تاریخ ساخت آن راسته مطرح می کنیم. سرانجام روند گسترش بازار شهر را در دوره های گوناگون می یابیم. شناسایی تاریخ ساخت بخش های مختلف بازار و چگونگی گسترش آن در طول تاریخ، افزون بر اینکه مقدمه ای برای شناخت معمارانه این بنا و زندگی اجتماعی آن است، می تواند آغازی برای درک چگونگی گسترش و شکل گیری شهر کرمانشاه نیز باشد.

تاریخ بازار کرمانشاه, بناهای وابسته به بازار کرمانشاه, گسترش بازار کرمانشاه, حامیان و بانیان, دوره قاجار