ضحی ندیمی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد
علی محمدی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد
کاظم مندگاری - استادیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد

مفهوم مرکز از جمله مفاهیم بنیادینی است که بسیاری از نظریه پردازان حوزه هنر و معماری، برای بسط آرای خویش، بدان رجوع کرده و به شناخت ابعاد گوناگون آن پرداخته اند. در این میان، سه تن از اندیشمندان این حوزه، کریستیان نوربرگ  شولتس، رودولف آرنهایم و کریستوفر الکساندر، هرچند از منظرهای متفاوت به هنر و معماری نظر افکنده اند، هر سه « مرکز »  را مبنا و اساس نظریه پردازی های خویش قرار داده اند. در این نوشتار با رجوع به آرای نظریه پردازان مذکور، روشن می گردد که مفهوم مرکز از جمله اساسی ترین مفاهیم موثر در ادراک انسان از هستی و پدیده های آن قلمداد شده است. سپس با مداقه در آثار هریک، می توان تلقی مشترکی را از جوهره مفهوم مرکز دریافت کرد. به این منظور برخی از مهم ترین وجوه مرکز، از میان مطالعات گسترده ایشان، بازخوانی و با تبیین ماهیت این مفهوم، به وسعت دامنه معنایی آن اشاره می شود. درنهایت، این نتیجه حاصل می شود که، علی رغم وجود تصورات مشترکی در خصوص مفهوم مرکز ، فقدان نوعی دسته بندی مشخص همچنان این واژه کلیدی را با ابهاماتی روبه رو می کند؛ بنا بر این برای فهم عمیق تر این مفهوم باید « مراتب معنایی » آن از خلال سخنان نظریه پردازان آشکار شود.

معماری, مرکز, ادراک بصری, نیرو, وجوه مرکز