سارا نخستین - کارشناس ارشد آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان، دانشگاه شیراز
زهرا علی مراد - نویسنده مسئول، دانشیار آموزش زبان انگلیسی، دانشگاه شیراز

کتاب های آموزش زبان، آیینه ای از فرهنگ و آداب و رسوم یک ملت است که می تواند بازتابی از نگرش ها و ارزش های یک جامعه به مخاطب باشد. بنابراین، با عنایت به این که همه عناصر موجود در کتب آموزشی، دارای بار معنایی هستند که از جانب مخاطب رمزگشایی می شوند، پژوهش حاضر بر آن شد، متون و تصاویر مجموعه کتب فارسی بیاموزیم را از حیث چگونگی بازنمایی جنسیت مورد بررسی قرار دهد. بدین­منظور، از میان ۳۰ درس در هر جلد، سه درس از ابتدا، میانه و انتها، برای تحلیل انتخاب متون و تصاویر مورد مطالعه، بر اساس مولفه ها کدگذاری شدند. یافته ها حاکی از این بود که در تمامی مولفه­ها، بجز یک مورد در جلد اول که تعداد شخصیت های زن بیشتر از مرد بود، سوگیری جنسیتی به نفع مردان وجود داشت. نتایج آزمون مجذور خی نیز تفاوت آماری معناداری را در تمام مولفه ها بجز مولفه ترتیب حضور اسامی زن و مرد در متون، بین جلدهای مختلف نشان ­داد. همچنین، نتایج به­دست آمده از تحلیل تصاویر، از سوگیری جنسیتی به نفع مردان در تعداد زنان و مردان در تصاویر داشت. به ­طور کلی، زنان در جلد نخست حضور پررنگ تری داشتند؛ بدین­صورت که در دروس مورد بررسی جلد اول، بیشتر شخصیت ها کودک و زن بودند و موضوعات نیز حول محور معرفی اشخاص و وقایع روزمره بود، اما جلد های میانی و پیشرفته که در آن­ها موضوع دروس، به­سمت مقوله های اجتماعی و ادبی تغییر یافت، از کمرنگ تر شدن حضور شخصیت های زنان در متون و تصاویر نشان­ داشت. مولفان کتاب های آزفا، می توانند با عنایت به نتایج این پژوهش، کتاب‎ های جدید و یا ویرایش جدید، کتاب هایی که پیشتر تالیف شده اند را با واقعیت های جامعه بیشتر همسو سازند. از سوی دیگر، با توجه به زمانبر بودن فرآیند تالیف و ویرایش کتاب، می­توان در کلاس­های پیش از خدمت و ضمن خدمت مدرسان آزفا شیوه­های تکمیل مطالب ارائه شده در کتب را آموزش و مورد تاکید ویژه قرار داد.

بازنمایی جنسیت, مجموعه فارسی بیاموزیم, آزفا, سوگیری جنسیتی, ارزیابی کتب آموزش زبان, تحلیل محتوا