محمدعلی نظری - استادیار گروه روانشناسی دانشگاه تبریز
غلامرضا گل محمدنژاد - استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
ظریفه پورعلی - کارشناس ارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
امین اسداله پور - دانشجوی دکترای علوم اعصاب شناختی، دانشگاه تبریز

نظریه تشخیص علامت دو جز اساسی را در موقعیت­های علامت­یابی مطرح نموده است: جز ادراکی که به بررسی تاثیر ارائه علامت بر ادراک مشاهده­گر می­پردازد و جز تصمیم­گیری که با سوگیری پاسخ (ملاک) وی در ارتباط است. مبتنی بر نظریه مذکور، در پژوهش حاضر، به بررسی تاثیر دستکاری انگیزشی بر حساسیت و سوگیری پاسخ افراد ریسک­پذیر پرداخته شده است. تعداد ۳۴ نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد تبریز به صورت نمونه­گیری هدفمند، بر اساس نمرات کسب شده در پرسشنامه هیجان­خواهی زاکرمن و پرسشنامه تکانشگری آیزنک، انتخاب و در دو گروه ریسک­پذیر (۹ نفر مرد و ۸ نفر زن) و محافظه­کار (۸ نفر مرد و ۹ نفر زن) قرار گرفتند و تکالیف کامپیوتری مربوط به دستکاری انگیزشی بر روی آنها اجرا شد. نتایج با استفاده از روش مبتنی بر نظریه تشخیص علامت و تحلیل واریانس دوراهه ترکیبی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته­ها بیانگر آن است که افراد ریسک­پذیر در تکالیف با امتیاز پایین، و افراد محافظه کار در تکالیف با امتیاز بالا حساسیت پاسخ بالاتری داشته­اند. از آنجا که دستکاری نرخ بر حساسیت پاسخ اثر داشته؛ حساسیت پاسخ افراد در تکالیف با نرخ پایین، بیشتر از تکالیف با نرخ بالا بوده است. دستکاری امتیاز بر میزان سوگیری پاسخ افراد و گروه­ها تاثیر نداشته است. اما سوگیری پاسخ افراد در تکالیف نرخ بالا کمتر از سوگیری پاسخ آنها در تکالیف مربوط به نرخ پائین بوده است. همچنین افراد ریسک­پذیر در تکالیف مربوط به نرخ پایین و افراد محافظه کار در تکالیف با نرخ بالا، ملاک بسیار محافظه کارانه­تری اتخاذ نمودند. می­توان نتیجه گرفت که متغیرهای شخصیتی در تعامل با متغیرهای انگیزشی بر سوگیری و حساسیت پاسخ افراد تاثیر می­گذارند.

نظریه تشخیص علامت, سوگیری پاسخ (بتا), حساسیت پاسخ (دی-پرایم), دستکاری انگیزشی, ریسک پذیری