محمد اسماعیل اسدی - مرکز تحقیقات کشاورزی گرگان
محمد تقی فیض بخش - محقق مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان
محمد حسین رزاقی - محقق مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان

چکیده سابقه و هدف: امروزه تقریبا در هر کشوری برخی فعالیتها در زمینه بی خاک ورزی یا در بخش های تحقیقاتی و یا کاربرد در سطح مزارع در شرف انجام است. برخی محققان اظهار کرده اند که سوزاندن پیوسته بقایای گیاه قبلی موجب کاهش حاصلخیزی خاک و همچنین میزان مواد آلی خاک در دراز مدت می شود. با توجه به اهمیت راهبردی ذرت و نقش بسیار مهم مدیریت روشهای خاک ورزی و بقایای گیاهی بر میزان تولید آن، همچنین محدودیت منابع آب قابل دسترس استان، این پژوهش با هدف تعیین عملکرد و اجزای عملکرد ذرت علوفه ای رقم SC۷۰۴ تحت مدیریتهای مختلف خاک ورزی به اجرا درآمد. مواد و روش ها: این آزمایش، تحت مدیریت های مختلف میزان بقایا و روش های خاک ورزی به صورت استریپ پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در ۳ تکرار در سالهای ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ در منطقه دشت کمالان شهرستان علی آباد واقع در شرق استان گلستان (ایران) اجرا شد. تیمارهای اصلی (افقی) در ۳ سطح مدیریت بقایا، شامل آتش زدن بقایا(R۱)، کشت در ۵۰ درصد بقایا(R۲) و کشت در ۱۰۰ درصد بقایا (R۳) و تیمارهای فرعی (عمودی) نیز در ۳ سطح روشهای خاکورزی، شامل خاکورزی مرسوم (شخم تا عمق ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتری+ دیسک + کاشت)(T۱)، کمخاکورزی (شخم با خاکورز مرکب + کاشت)(T۲) وکشت مستقیم در بقایای گیاهی(T۳) بود. آبیاری در کلیه کرتها به روش سطحی و از نوع نواری انجام گرفت. طی دو سال آزمایش و در پایان آن، عملکرد و اجزای عملکرد، میزان آب مصرفی و نهایتا کارآیی مصرف آب آبیاری اندازه گیری و تعیین شدند.یافته ها: مقایسه میانگین عملکرد علوفه تر در تیمارهای مختلف بقایا نشان داد که عملکرد علوفه در تیمار ۱۰۰ درصد بقایابا تولید ۶/۲۹۶۵۵ کیلوگرم در هکتار نسبت به دو تیمار دیگر بیشتر بوده و دارای اختلاف معنی داری در سطح ۵ درصد با آنها می باشد. همچنین مقایسه میانگین عملکرددر تیمارهای مختلف خاکورزی نشان داد که تیمارهای خاکورزی مرسوم و کمخاکورزی از نظر عملکرد تفاوت معنیداری ندارند. مقایسه میانگین ها همچنین نشان دهنده اختلاف معنی دار تیمارهای بقایا و تیمارهای خاک ورزی در سطح ۵ درصد از نظر کارآیی مصرف آب آبیاری می-باشد. تیمارسوزاندن بقایا و تیمار ۱۰۰ درصد بقایا به ترتیب با مقدار ۲/۷ و ۲/۱۰ کیلوگرم بر مترمکعب دارای کمترین و بیشترین مقدار بوده به نحوی که تیمار سوزاندن بقایا به ترتیب ۴/۲۹ و ۷/۲۱ درصد کمتر از تیمار ۱۰۰ و ۵۰ درصد بقایا کارآیی مصرف آب داشته است. نتیجه گیری: در مرحله نخست میتوان نسبت به تغییر سیستم خاکورزی مرسوم به کم خاکورزی همراه با حفظ تمامی بقایای کشت قبلی اقدام نمود. با توجه به نتایج حاصله می توان تیمار حفظ و نگهداری بقایا را موثرترین عامل در افزایش کارآیی مصرف آب دانست. با استناد به این نتایج، حفظ بقایا برای افزایش کارآیی مصرف آبیاری اکیدا توصیه می گردد.

واژه های کلیدی: ذرت, کارآیی مصرف آب, عملکرد علوفه تر, بقایای گندم, خاکورزی