سید احمد قائم مقامی - استادیار گروه فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه تهران

در زبان فارسی میانه، مانند بسیاری از زبان های دیگر، یکی از وجوه فعل التزامی است که هم در زمان مضارع و هم در زمان ماضی کاربرد داشته، ولی در متون موجود فقط از بعضی صیغه های آن شواهدی در اختیار است. ماضی التزامی در فارسی میانه کم کاربردتر از مضارع التزامی است و ظاهرا محدود است به بعضی افعالی که از ماده یا بن ماضی فعل و فعل معین hād ساخته شده اند. با این حال، صورت دیگری از افعال التزامی هم در متون موجود به کار رفته که از ماده ماضی و صرف مضارع فعل būdan ساخته می شده و در کتاب های دستور ذکری از آن نشده است. این ساخت در فارسی جدید (یا فارسی دری) هم استمرار پیدا کرده و  منشا آن را نیز می توان در ساخت های فعلی ترکیبی زبان های ایرانی باستان (یعنی اوستایی و فارسی باستان) نشان داد.

دستور تاریخی, فارسی میانه, فارسی جدید, ساخت فعل, وجه التزامی